Xeno-oestrogenen; een tsunami van hormoonverstorende stoffen
5 min. leestijd

Xeno-oestrogenen; een tsunami van hormoonverstorende stoffen

Als je aan een groep vrouwen vraagt of ze persoonlijk een vrouw kennen met kanker, dan gaan veel handen omhoog. Een op de drie vrouwen in Nederland krijgt vroeg of laat te maken met kanker. Ik vind dit een ongelooflijk cijfer en vraag me steeds af waarom er niet veel méér aan preventie wordt gedaan. In Nederland leven we in een tsunami van xeno-oestrogenen die onze gezondheid bedreigen, van vrouwenkwaaltjes tot allerlei vormen van kanker. Het goede nieuws is dat we zelf veel kunnen doen om dit te voorkomen.

Wat zijn normale oestrogenen?

Onze lichaamseigen oestrogenen zijn vrouwelijke hormonen die we o.a. nodig hebben om zwanger te kunnen worden; ze worden geproduceerd door onze eierstokken. In de puberteit zorgen oestrogenen er bij een meisje voor dat de borsten zich ontwikkelen en er meer vet op heupen en dijen komt. Als er voldoende vet aanwezig is, dan start de eerste menstruatie. Als jonge meisjes overgewicht hebben, dan start deze eerste menstruatie dus eerder. Tegenwoordig zijn er al meisjes van 8 jaar die beginnen met menstrueren. Mogelijk hebben xeno-oestrogenen hier ook invloed op.  Als je eierstokken met pensioen gaan tijdens de overgang, dan dalen de niveaus van oestrogeen en progesteron. De productie hiervan wordt deels over genomen door je bijnieren, je huid en je vetcellen.

Wat zijn dan xeno-oestrogenen?

Xeno-oestrogenen zijn stoffen in onze omgeving die dezelfde werking hebben als oestrogenen in ons lichaam, maar die veel krachtiger zijn. Deze stoffen zijn veelal afkomstig uit de petrochemische industrie want de basis ervan is aardolie. Aardolie is een oeroud natuurproduct; het wordt immers gevormd door resten van miljoenen jaren oude planten en dieren. Door bewerking van aardolie in de chemische industrie kunnen producten ontstaan als plastics, medicijnen, kleding, onkruidverdelgers, afwasmiddelen, bestrijdingsmiddelen, benzine, kleurstoffen en zoetstoffen. Het zit ook in producten als zeep, shampoo, nagellak, cosmetica, allerlei verzorgingsproducten en parfums. En ook in rood vlees en melkproducten omdat dieren granen krijgen te eten die bespoten zijn met pesticiden.

Begrijp je waarom ik spreek over een tsunami van xeno-oestrogenen? We kunnen er niet aan ontkomen, het is overal om ons heen. Ook ‘de pil’ is een vorm van xeno-oestrogenen, dus ook die verstoort onze hormonen.

Een teveel aan xeno-oestrogenen leidt tot oestrogeendominantie

Voor de hormonen in je lichaam én dus je gezondheid, is balans heel erg belangrijk. Deze balans is moeilijk te handhaven bij zoveel xeno-oestrogenen die ons lichaam uit balans gooien. De belangrijkste balans die wordt verstoord in ons lichaam is oestrogeen ten opzichte van progesteron. Als er sprake is van teveel oestrogeen ten opzichte van progesteron spreken we van oestrogeendominantie.

Door oestrogeendominantie wordt je lichaam langzaam vergiftigd, zéker als deze oestrogenen afkomstig zijn van buiten je lichaam. Ze kunnen ook afkomstig zijn uit je lichaam zelf, als er sprake is van overgewicht. In je vetcellen wordt namelijk ook oestrogeen aangemaakt. Heb je een stevig overgewicht dan is er dus sprake van nog méér oestrogenen in je lichaam. Dr. Peter Ellison  van de Harvard University heeft wereldwijd onderzoek gedaan naar de niveaus van oestrogenen in het lichaam van vrouwen. Hij constateerde dat de oestrogeenniveaus van vrouwen in Westerse industrielanden vele malen hoger lagen dan die van vrouwen in ontwikkelingslanden en als abnormaal moesten worden gezien.

De kwalijke gevolgen van oestrogeendominantie

Oestrogeen heeft een celdelende werking in je lichaam. Oestrogenen hebben immers gezorgd voor je borsten en heupen tijdens de puberteit. Dat was ook de bedoeling. Maar als er sprake is van oestrogeendominantie ontstaan er legio van klachten in je lichaam. Ik heb al deze klachten eens naast de gangbare overgangsklachten gezet en kwam tot een opmerkelijke conclusie: 80% van de overgangsklachten staat ook in het rijtje van oestrogeendominantie!

Ik noem hier de belangrijkste en meest voorkomende: vermoeidheid, depressie, endometriose, vleesbomen, vocht vasthouden en opgeblazen gevoel, slecht functionerende schildklier, PCOS, PMS, slapeloosheid, stemmingswisselingen, hoofdpijn, haarverlies, ziekten van de galblaas, laag libido, borstkanker, borstcysten, fibromyalgie en baarmoederkanker. Borstkanker geen overgangsklacht zeg je? Wist je dat dit de meest voorkomende doodsoorzaak is bij vrouwen tussen de 40 en 55 jaar?

Overgangsklachten of oestrogeendominantie?

De vraag die mij bezighoudt is: zijn de veel voorkomende overgangsklachten in onze westerse wereld niet het gevolg van oestrogeendominantie? Er zijn ontwikkelingslanden waar vrouwen nauwelijks overgangsklachten hebben; ze hebben niet eens een woord voor “opvlieger” omdat ze dat niet kennen. Veel van onze klachten komen daar niet voor. Ik heb cijfers uit de VS gelezen waarbij geschat wordt dat 50% van de vrouwen last heeft oestrogeendominantie. Zouden onze cijfers zoveel afwijken? Ik verwacht het niet.

Vrouwen, vooral 40+, zijn kwetsbaar

Wij vrouwen lijken kwetsbaarder voor oestrogeendominantie dan mannen, omdat in onze hormoonhuishouding deze balans belangrijker is dan bij mannen. Daarbij komen wij meer in contact met cosmetica, parfums, verzorgingsproducten en ik denk ook huishoudelijke schoonmaakproducten. Toch? Allemaal xeno-oestrogenen. Vrouwen 40+ zijn dan nog eens extra kwetsbaar omdat vanaf deze leeftijd het hormoon dat oestrogeen in balans moet houden, namelijk progesteron, van nature gaat dalen. Normaal gesproken daalt het lichaamseigen oestrogeen ook, dus is er niets aan de hand. Maar door alle xeno-oestrogenen en eventueel overgewicht wordt het evenwicht verstoord. Overigens wordt de daling van de kwaliteit van sperma bij mannen ook in verband gebracht met xeno-oestrogenen, dus ook onze mannen ontkomen hier niet aan.

En wat is het goede nieuws?

Ik geloof niet dat er in Nederland een strikt regulier werkende arts is die de conclusie oestrogeendominantie zal trekken als je met je (overgangs)klachten bij hem komt. Zeker niet als het om ernstige zaken als endometriose of kanker gaat. Ik hoop dan ook dat je deze informatie kunt gebruiken om te voorkomen dat het zover komt. Overigens komen er steeds meer integraal werkende artsen en natuurartsen die dit wel (er)kennen.

Wat kan je doen om deze tsunami van xeno-oestrogenen zoveel mogelijk te ontwijken?

  1. Voeding: eet conform de richtlijnen van mijn boek Het Energieke Vrouwen VoedingsKompas. Hiermee hou je je hormonen zo goed mogelijk in balans. Eet zoveel mogelijk biologisch, beperk het gebruik van rood vlees en zuivelproducten. Eet sowieso niet teveel vlees en vis. Kies voor producten uit glas in plaats van blik of pakken. Drink geen water uit plastic flessen. Verwarm niets in de magnetron maar zeker niet in een plastic bakje. Eet regelmatig fyto-oestrogenen zoals lijnzaad, gefermenteerde soja, alfalfa of peulvruchten. Eet veel groene groenten en koolsoorten; zij beschermen tegen kanker. Gebruik chlorella en spirulina als groene superfoods.
  2. Huishoudelijke producten: gebruik zoveel mogelijk natuurlijke, milieuvriendelijke producten. Deze zijn doorgaans ook vriendelijk voor jou. Denk ook aan luchtverfrissers, wasmiddelen. Of leer schoonmaken zoals onze oma’s deden: met citroen, azijn, zuiveringszout, uien enz. Met een paar druppeltjes etherische olie erbij ruikt het heerlijk.
  3. Verzorgingsproducten en cosmetica: vermijd alles wat niet nadrukkelijk biologisch is. Verdiep je erin. Er zijn geweldig goede producten op de markt in allerlei prijsklassen die wél natuurlijk zijn. Gebruik tandpasta zonder fluor. Denk ook aan deodoranten, shampoos, zeep ed. Gebruik je veel cosmetica en verzorgingsproducten; lees dan eens ter motivatie het boek Giftige Schoonheid van Samuel Epstein.
  4. Afvallen: we denken dat we gezond worden door af te vallen. De waarheid is dat je eerst gezond moet worden voordat je kunt afvallen. Zet stapjes op bovengenoemde drie gebieden. Het kan zijn dat je dan al langzaam begint af te vallen als je te zwaar zou zijn. Drink voldoende water en/of kruidenthee en gebruik voldoende vezels.
  5. Zoek een hormoonvriendelijker alternatief voor de “pil” als voorbehoedsmiddel.
  6. Blijf vooral ook bewegen: door middel van bewegen en zuurstof voer je afvalstoffen af, hou je je stofwisseling in actie én je hormonen in balans.

Onlangs vond ik deze handige glazen flessen met een hippe, beschermende hoes om groene smoothies, sapjes of water in mee te nemen. Ze hebben een brede opening zodat ze goed zijn schoon te maken. Misschien ook handig voor jou? Klik hier voor meer informatie.

Als je dit artikel waardevol vindt voor je gezondheid en vitaliteit help dan mee dit te verspreiden door het te delen met andere vrouwen. Dit kan door middel van de social media knoppen. Ik vind het ook altijd fijn als je een reactie achterlaat.

j.de wind
Door

j.de wind

op 20 Feb 2015

Beste Marlolein, ik wilje artikelen graag op Facebook plaatsen die knop zit er niet bij.MVG, Mw De Wind

Marjolein Dubbers
Door

Marjolein Dubbers

op 23 Feb 2015

Beste mw De Wind, door de link te kopiëren (staat bovenin) kun je de artikelen delen. Wat leuk dat je ze wilt delen. Dit stelt Marjolein altijd zeer op prijs. Hartelijke groet, Miriam assistente Energieke Vrouwen Academie

Kim
Door

Kim

op 20 Feb 2015

Beste,tandpasta zonder fluor, heb ik nog altijd niet durven doordrijven bij ons thuis, tandartsen spreken dit tegen en mijn schoonvader is tandarts... niet makkelijk...? Je zou dan meer gaatjes in de tanden krijgen?

che
Door

che

op 10 Mar 2015

Beste Kim,Ons gezin gebruikt nu ruim 1,5jaar een tandpasta zonder fluor (Himalaya Herbal Ayurverda Dental Cream. Online goed verkrijgbaar). Sindsdien is mijn gebit/tandvlees gezond; ondanks mijn parodontitis. Ik zal geen tandpasta meer gebruiken met fluor. Het is en blijft een stuk commercie waarvan o.a. Unilever de vruchten rijkelijk plukt. Succes!

Ilse Fortuin
Door

Ilse Fortuin

op 01 May 2015

Daar merk je niets van gewoon kopen,het is tandenpoetsen met die tandpasta of niet. Zo heb ik het ook gedaan.

elly
Door

elly

op 02 May 2015

Nee joh, ik poets mijn tanden al 30 jaar met kokosolie vermengd met bakingsoda, heb al even lang nooit meer gaatjes, als kind had ik veel gaatjes ivm beenmergonsteking en bergen antibioticum, nu nooit meer.groet Elly

Arabella
Door

Arabella

op 17 Jun 2015

Bedankt voor de artikel. De magnetron gaat er dus nu echt weg. En recent ben ik ook al verknocht op kokosolie.Groet, Arabella

Jackie
Door

Jackie

op 16 Aug 2015

Hi Kim,Ik poets al 4 jaar fluoride vrij. Sindsdien geen een gaatje te bekennen. Voorheen had ik altijd gaatjes, ik heb weleens 10 gehad :o. Ook stond ik vroeger elke dag te kokhalzen tijdens het tanden poetsen, ik werd altijd spontaan misselijk door de tandpasta. Nu niet :)Sinds 2 jaar heb ik een nieuwe tandarts, die probeert mij over te halen om met fluoride te poetsen. Ze begrijpt maar niet waarom ik het niet wil doen. Maar ach, het is mijn eigen gebit :)Proberen kan geen kwaad!Succes

Cigi
Door

Cigi

op 17 Aug 2015

Ik gebruik nu ongeveer twee jaar tandpasta zonder fluoride. Mijn tanden zijn schoner, geen aanslag en plaque (natuurlijk ook omdat ik gezond eet. Geen tot weinig suikers, geen zakjes/pakjes/blik) maar ik kreeg onlangs bij de mondhygieniste een opsteker: mijn gebit ziet er fantastisch uit, en mijn tandvlees ook. (tandarts is het met haar eens) Ze weten daar dat ik zonder fluoride poets.. en waren daar in het begin ook sceptisch over... Maar u dus zeer verbaasd.. Ik flos trouwens ook niet en tandenstokers gebruik ik enkel als er wat tussen mijn tanden zit. (heb ze dus wel altijd bij me) en ik gebruik een gewone tandenborstel. (heeeel af en toe de elektrieke) Oftewel: Go for it!! en gewoon een discussie vermijden met je schoonvader... ;-)

sonja silver
Door

sonja silver

op 20 Feb 2015

Beste marjolein, wat een prachtig artikel weer. En ik heb nog een aanvulling die gezond en goedkoop is. Ik poets al jaren mijn tanden met kokosolie en zuiveringszout. En mijn tandarts is uitermate tevreden. In mijn badkamer staat een bakje met kokosolie en daar doe ik wat zuiveringszout bij. Doop mijn tandenborstel hierin en poetsen maar. En zo zuinig en goedkoop. Wil wil dit nu niet? Succes met het gezonde leven en warm groetjes van sonja.

Heleen Oomen
Door

Heleen Oomen

op 20 Feb 2015

Dank weer voor de interessante informatie.... Sinds een jaar weet ik dat mijn levenslange klachten (darmproblemen, steeds extremere vermoeidheid, vergeetachtigheid, somberheid, depressies etc) veroorzaakt worden door een intolerantie voor suiker, gluten, granen etc. Ik ben sinds dat jaar op dieet. Beetje biovlees of vis per dag, goede vetten, veel groente, wat noten en geitenkaas en yoghurt. Ik ben overgegaan op natuurlijke schoonmaakmiddelen en steeds meer natuurlijke schoonheidsmiddelen. Het meeste maak ik zelf. En mn lichaam is veranderd. Stukken slanker, ik moet mijn best doen om op gewicht te blijven, veel meer energie, helder hoofd, geen enkele somberheid of depressie meer, weer wat reukvermogen. Mijn geheugen is stukken beter geworden, mijn huid is mooier, ik zier er jonger uit, denk helderder en sneller. Sta in mijn kracht en zit lekker in mijn vel - voor het eerst.Ook wat vreemde maar prima resultaten...... Lever- of ouderdomsvlekken verdwijnen, de sterkere beharing sinds de overgang is verminderd (snorretje, benen etc) Dat laatste waarschijnlijk doordat mijn hormonen meer in balans zijn. (vandaar de reactie op dit artikel) Helemaal actief en sterk zoals ik zou zijn geweest als ik deze klachten nooit zou hebben gehad dat lukt niet meer, werk heb ik niet meer op kunnen bouwen zoals zoveel jaar mijn wens is geweest. Het is teveel jaar uit balans geweest. Ik ben nu 58. Maar ik ga nog steeds vooruit en er verandert rustig aan steeds van alles.

Marjolein Dubbers
Door

Marjolein Dubbers

op 24 Feb 2015

Wat fantastisch om te lezen Heleen. Vertel je verhaal vooral verder zou ik zeggen.

Jenet
Door

Jenet

op 01 May 2015

Hoi Ik eet ook zo goed als geen onatuurlijke producten meer. Maar er helemaal onderuit komen is haast onmogelijk. De schoonheids specialiste gebruikt toch chemische middelen? Ik heb ook permanent mace up. En ik las in mijn multivitaminen,dat daar soja en andere stoffen inzitten,nog wel in de natuurwinkel gekocht! was nog duur ook. Een andere waarvan beweert was,dat het volkomen natuurlijk Is,zit panax ginseng.o.a. Het is heel moeilijk om helemaal natuurlijk te leven ,zonder plastic tassen en flessen.ik heb sinds 9 jaar een trage schildklier werking,waarvoor,ik thyroxine Moet gebruiken,helaas,nog steeds heel moe,en kouwelijk.graag Nog meer advies,alvast hartelijk dank,Jenet

elly
Door

elly

op 02 May 2015

Hallo Heleen, ik heb het zelfde, ziekte van crohn plus allerlei intolerantie helaas verdraag ik ook geen zuivel, dit maakt dat ik echt heel weing kan eten.maar vind het leuk te lezen dat het bij jou ook helpt.groet Elly

emma
Door

emma

op 12 Jun 2015

wat geweldig, goed om te weten. Ik ga er ook weer flink op letten

Ann Van de Peer
Door

Ann Van de Peer

op 20 Feb 2015

Bedankt voor de info Marjolein. We kunnen niet alles uitsluiten maar nu ik dit weet, kan ik er wel bewuster mee omgaan en op kleine dingen letten. En het is zoals je schrijft : vele kleine zandkorrels maken wel een hele berg zand. Voor mij een interessant artikel, thx !

Jonanda Roosingh
Door

Jonanda Roosingh

op 20 Feb 2015

Hi Marjolein, Dit is nog behoorlijk onbekend voor me, terwijl ik me toch aardig verdiep in gezonde voeding. Inderdaad geen ontkomen aan. Ik bleek laatst bij een onderzoek ook behoorlijk zware metalen en teveel oestrogeen te hebben. Weer aan de bak, en jouw blog helpt me om ook veel scherper op alle niet-voeding te gaan letten. Ik moet er ook in groeien, stapje voor stapje. Jij informeert en geeft support, dank en ik geef weer door wat ik van je ontvang aan vrouwen in mijn omgeving en natuurlijk ook aan mannen die het horen willen.warme groet, Jonanda

Jean
Door

Jean

op 21 Feb 2015

Hartelijk dank weer voor deze informatie! Mede dankzij jou blijf ik scherp.

Josee
Door

Josee

op 21 Feb 2015

Een zeer leerrijk artikel. Dank je wel marjolein

Freke Schoemaker
Door

Freke Schoemaker

op 21 Feb 2015

Een fijn artikel Marjolein, dat me weer even met beide benen in de realiteit zet van wat ik dagelijks eet, drink en op mijn huid en haar smeer. Dank je wel voor de nuttige tips!

ina heijnen
Door

ina heijnen

op 21 Feb 2015

heb het gelezen en is heel veel info moet het nog wel een paar keer lezen om de dingen te onthouden maar ga er wel mee aan de slag zit midden in de overgang en heb alle klachten die je maar kan bedenken ik ben ook nierpatiënt en krijg daar wel medicatie voor hoge bloeddruk enzo , heb ook fibromyalgie dus zoek altijd alles wat voeding gerelateerd is om me maar beter te voelen wens je een fijn weekend.

Krista Sijtsma
Door

Krista Sijtsma

op 21 Feb 2015

Hallo,Wat een interessant artikel. Ik ben alleen benieuwd naar fyto oestrogenen. U zegt eet regelmatig fyto oestrogenen, ik dacht dat ook deze oestrogenen dezelfde werking hebben in het lichaam. Wat is het verschil tussen xeno oestrogeen en fyto oestrogeen? Er staat eet gefermenteerde soja, is on-gefermenteerde soja dan niet goed?Alvast bedankt voor uw antwoord.Met vriendelijke groet,Krista Sijtsma

anna
Door

anna

op 22 Feb 2015

Graag deel ik mijn ervaring, ik ben een vrouw van 57 en ik ben al jaren aan het dokteren dat ik mezelf niet lekker voel, het laatste jaar ben ik van huisarts veranderd en ik kreeg de ene verwijsbrief na de ander. Niks byzonders te vinden, maar ik kan echt het hele lijstje aanvinken van de overgangsklachten, maar wat kan je eraan doen? Mijn gewicht is toegenomen in de laatste 5 jaar met 22 kilo en daar ben ik niet blij mee, de opvliegers komen en gaan. en 5 jaar geleden had ik een spiraaltje en dat is verwijderd en er is een lysectie uitgevoerd daarna begonnen de klachten langzaam .... en ik eet weinig om af te kunnen vallen maar ik pomp alleen maar op mijn maag is erg dik en nu wil mijn arts mij aan de pil hebben, ik denk niet dat dat een oplossing zou zijn? Misschien weet iemand anders een goede oplossing? Groet Anna

Marjolein Dubbers
Door

Marjolein Dubbers

op 23 Feb 2015

Beste Anna, voor antwoord op medische vragen adviseren wij je een goede natuurarts of voedingstherapeut te zoeken. Deze kan je een goed advies op maat geven. Want ieder lichaam reageert weer anders. Veel succes. Hartelijke groet, Miriam assistente Energieke Vrouwen Academie

Marjolein Dubbers
Door

Marjolein Dubbers

op 24 Feb 2015

Het beste advies dat ik je kan geven is een afspraak maken met Barbara Havenith van de vrouwenpoli boxmeer. Als je niet kunt afvallen is er meer aan de hand. Niet ieder pondje gaat door het mondje! Er kan van alles mis zijn waardoor je zwaarder bent geworden. En de pil lijkt mij niet de oplossing. Maak een afspraak met Barbara zou ik zeggen!

Ellen
Door

Ellen

op 22 Feb 2015

Marjolein, wat heb je weer een mooi en inspirerend artikel geschreven! Ook ik ben ervan overtuigd dat wij door onze omgeving en milieu allerlei klachten krijgen of erger, heel ziek worden. We worden overvoerd door het grote aanbod aan gemak, maar we beseffen niet hoe ziek we hiervan kunnen worden. En wat je zegt....Waarom besteedt de regering en de media niet veel meer aandacht aan preventie van gezondheid? Money, money, money..... Alles draait om geld! Zieke mensen brengt veel geld in het laatje! Ik word er zo boos over. Mijn vraag is: hoe bereiken we die mensen in de hoogste regionen die draaien aan het rad van fortuin. Zij die alle macht hebben en die op dit moment ervoor zorgen dat wij ziek worden, als we ons niet bewust zijn. Dus onze opdracht is: zorg voor bewustwording!En Marjolein, doe jij zo goed!

frieda
Door

frieda

op 23 Feb 2015

Dank je wel Marjolein, Dit is weer een artikel om over na te denken, vooral er nu bij mijn zus borstkanker is geconstateerd. Het maakt me weer bewust van hoe belangrijk mijn leefwijze is. Mijn leven is me heel dierbaar, dus de informatie die je met ons wil delen is eigenlijk onbetaalbaar! Lieve groet van Frieda

Diana
Door

Diana

op 23 Feb 2015

Wat een mooi artikel Marjolein. Toch blijf ik wel met vragen zitten. Ruim 1,5 jaar geleden kreeg ik borstkanker. Periode van operatie, bestraling en chemotherapie volgde. Daarna nog een operatie waarbij mijn eierstokken en eileiders verwijderd zijn. Ik kwam dus met 42 jaar in de overgang van het ene op andere moment. Ik heb last van opvliegers en veel last van mijn gewrichten. Slik nu voor 5 jaar hormoontabletten (om alle hormonen plat te leggen) Door een collega werd ik op jouw site gewezen. Mijn voeding heb ik zoveel mogelijk aangepast, stapje voor stapje..... eindelijk ga ik ook afvallen. Ben er zo blij mee!!!! Maar deze overgang is niet natuurlijk in gang gezet en ik slik er medicatie voor. Is dit dan ook hormoonverstorend? En zijn bovenstaande tips dan ook op mij van toepassing? Of moet ik alle medicatie staken? Dat durf ik eigenlijk niet.

Marjolein Dubbers
Door

Marjolein Dubbers

op 24 Feb 2015

Ik ben geen arts en zal dan ook de laatste zijn om te zeggen dat je medicatie moet staken. Je kunt een afspraak overwegen bij Barbara Havenith van de vrouwenpoli boxmeer. Zij kan je hier verwacht ik goed mee helpen. Veel sterkte en wijsheid met alles!

Afra
Door

Afra

op 23 Feb 2015

Een interessant, maar ook zorgelijk artikel. Zeker voor mij persoonlijk, met hormoongevoelige borstkanker! In het ziekenhuis kreeg ik laatst te horen, dat ik juist moet oppassen met fyto-oestrogeen. Terwijl ik dacht gezond bezig te zijn: met het eten van o.a. broccoli, havermout, noten, lijnzaad, ect..... Blijkt dat hier veel fyto-oestrogeen in zit! Ik vind het moeilijk, want waar doe ik nu goed aan??

Geralda
Door

Geralda

op 24 Feb 2015

Dat ligt toch een stuk genuanceerder dan je in eerste instantie denkt, want onderzoek wijst juist uit dat het eten van broccoli, havermout en noten anti-kanker werkt. Het zijn namelijk niet alléén fyto-oestrogenen wat deze voeding bevat maar ook andere stofjes zoals bijv. in de groenten uit de kruisbloemenfamilie die rijk aan de stof glucosinolaat en DIM zijn wat preventief zou werken tegen bijv. borstkanker. Voor havermout geldt dat deze veel vezels bevat wat dezelfde werking zou hebben en noten zijn rijk aan voedingsstoffen , zoals onverzadigde vetzuren , vezels, vitaminen en mineralen , die hart en vaat beschermende eigenschappen worden toegegedicht, evenals anti-kanker, ontstekingsremmende en antioxiderende eigenschappen. Lijnzaad is rijk aan vezels, omega 3 en lignanen (fyto-oestrogenen in de vorm van difenolen) die zich aan oestrogeenreceptoren kunnen vasthechten en zo een anti-oestrogeen effect uitoefenen wat weer van belang is bij hormoon-afhankelijke kankers (borst, prostaat, colon).Beschreven in grote lijnen, het is te veel om het hele proces in een paar zinnen uit te leggen...hoop dat je er wat aan hebt, je kunt ook heel veel info vinden via google maar dan moet je er echt even voor gaan zitten.

Marjolein Dubbers
Door

Marjolein Dubbers

op 27 Feb 2015

Hallo Afra, ik zou even precies navragen welk fyto-oestrogenen en welke voedingsmiddelen ze dan bedoelen. Wees kritisch, vraag goed door, en laat je niet zomaar van alles vertellen. Zorg dat je snapt WAAROM. De voedingsmiddelen die je opneemt horen thuis in gezonde voeding. Lees het boek Eten tegen Kanker: https://energiekevrouwenacademie.nl/inspirerende-boeken/boeken-om-beter-van-te-worden/eten-tegen-kanker-dr-r-beliveau-dr-d-gingras/ en vorm je eigen oordeel. Het gaat om jouw lichaam! Heel veel sterkte maar vooral wijsheid gewenst!

Nana Rodrigues
Door

Nana Rodrigues

op 24 Feb 2015

Hallo Marjolein,Bedankt weer voor de info. Altijd fijn om aanvullende en nieuwe info te krijgen.Groetjes,Nana

Marlene
Door

Marlene

op 27 Feb 2015

Sinds ik bewuster ben gaan eten, heb ik nauwelijks last meer van alle (bijkomende) verschijnselen van de overgang. Zodra ik echter weer meer, of anders (lees: slechter) ga eten, reageert mijn lichaam daar acuut op en zit ik weer een hele avond met opvliegers en jasje aan jasje uit. Niet meer zo erg als een paar jaar geleden, maar toch erg hinderlijk :( Ik ben dan altijd blij met je tips, die precies op het juiste moment lijken te komen :) Altijd zeer bruikbaar en ik denk dat ik die nieuwe 'oude' schoonmaakmiddelen nu eens ga maken. Verleden jaar heb ik voor het eerst vlooien verwijderd met een citroenmengsel, dat ik zelf had gemaakt, i.p.v. zo'n giftige spuitbus, en dat heeft geholpen. Dank je wel weer voor alle tips :)

Heidi Stekelenburg
Door

Heidi Stekelenburg

op 27 Feb 2015

Wat een goed artikel weer Marjolein!! wat mooi dat je dit allemaal kostenloos doet, dat deze informatie onder zoveel mogelijk vrouwen verspreid wordt. Thuis lees ik deze berichtjes wel eens voor. Mijn man vindt het jammer dat er niet zoiets voor mannen is: een Energieke Mannan Academie

Connie
Door

Connie

op 01 Mar 2015

Ik was verbaast te lezen dat je wel fyto oestrogenen adviseerd. Sinds ik geen lijnzaad meer gebruik zijn de vele ontstoken cystes in mijn borsten eindelijk verdwenen. Ik heb zeer waarschijnlijk mijn meno pause uitgesteld door regelmatig (zeer gezonde en door iedereen aanbevolen) lijnzaad te eten, waarin ontzettend veel fyto oestrogenen zitten. Bij bloedonderzoek bleek ik op mijn 52e nog steeds niet in de overgang zat, er zat nog teveel oestrogeen in mijn bloed. Ik denk dat het niet goed is voor je lichaam om dit natuurlijke proces zo uit te stellen. Nu heb ik opvliegers en zachte en pijnloze borsten. :-)

Marjolein Dubbers
Door

Marjolein Dubbers

op 02 Mar 2015

Geen enkel voedingsmiddel is heel goed of slecht, het gaat om de hoeveelheid. Veel lijnzaad eten is niet gezond net zo min als heel veel broccoli eten of wat dan ook. Er kunnen veel redenen zijn waarom jij veel oestrogeen in je bloed had zitten, het kan dat je lichaam het niet goed kan afbreken. Dit hoeft niet aan het lijnzaad te liggen.

Connie
Door

Connie

op 03 Mar 2015

Dank je wel Marjolein voor je antwoord. Je schrijft dat er veel redenen kunnen zijn waarom ik oestrogeen in mijn bloed heb/had. Aan welke redenen denk je dan? Terwijl ik dit schrijf heb ik weer een ontstoken cyste in mij borst, terwijl ik nu 4 maanden geen last had en matig ben met fyto-oestrogenen. Hoe kan ik er achter komen of mijn lichaam oestrogenen niet goed afbreekt? Ik heb binnenkort een afspraak voor een echo van mijn borsten en laat mijn bloed (8 weeklijks) controleren omdat we al 1 jaar bezig zijn om de juiste dosis te vinden voor mijn schildklier en nu wordt ook mijn bloed onderzocht voor de werking van mijn bijnierschors.

Iris
Door

Iris

op 19 Mar 2015

Hoi Marjolein,Dank je voor al deze informatie, het is ontzettend fijn om te weten dat m'n schrap-missie, alles in de douche en onder de gootsteenkast ook mens-vriendelijk, ook echt op feiten gebaseerd is! Fijn om te snappen waarom dat echt de moeite waard is, en vooral ook fijn om te weten dat ik niet een beetje doorgeslagen ben, dat ik nu ook snap waarom ik zelfs geen gewone tandpasta meer wil. Ik ben nog lang geen 40 maar genoeg gerommel in de fysieke balans om alvast alles om te gooien. Een vriendin van mij raadde me aan op progesteron-creme te proberen, om te kijken of dat helpt om wat beter in m'n vel te komen. Is dat een goed idee?Dank en groet, Iris

Bibje
Door

Bibje

op 04 Apr 2015

Ik mis toch 1 heel belangrijke hormoonverstoorder die heel veel vrouwen al van af de vroegste pubertijd tot zich nemen. En nog wel op vrijwillige basis. Dat is de pil. Deze overdosis aan hormonen wordt gemiddeld zo'n 25 tot wel 30 jaar aan één geslikt met wat zwangeschapspauzes. Lukt het zwanger worden niet dan worden vrouwen met allerhande andere hormonen platgespoten. Waarom is het toch dat dit gegeven nergens in meegenomen wordt? Lijkt me toch niet bepaald onbelangrijk.

Marjolein Dubbers
Door

Marjolein Dubbers

op 06 Apr 2015

Je hebt helemaal gelijk, ik zet hem erbij!

Hannie Burgmeijer
Door

Hannie Burgmeijer

op 03 May 2015

Mijn helingstract voor (hormoongevoelige) borstkanker afgerond. De hormoontherapie geweigerd. Met voeding, supplementen en acupunctuur etc etc de oorzaak aangepakt. Om de oestrogeen-progesteron-balans te optimaliseren, smeer ik nu natuurlijke progesteroncreme nav het prachtige boek van Dr.John R.Lee met de titel "Menopauze". Ken je het boek en de crème, Marjolein?

Annette
Door

Annette

op 26 Jul 2015

Klopt. De pil is een boosdoener. Ik (kinderloos, 42 jaar) ga na 26 jaar stoppen met de pil. Heb mijn huisarts ingelicht, want ik vind het prettig dat hij even met mij mee kijkt en misschien ondersteunen kan. Op 25 augustus moet ik op het spreekuur komen. Ook de werking van mijn schildklier gaan we even bekijken. Ik vind het nogal spannend. Wat gaat het met mijn lichaam doen? Deze week is voor het eerst zonder de pil. Heb in de stop-week enorm veel last van migraine, waartegen ik Sumatriptan slik. Heb stemmingswisselingen, voel mij bij het opstaan altijd brak, veel last van spieren, andere vage klachten, vette huid, enz. Ik ben benieuwd of ik dat alles straks nog heb tijdens het ontpillen.

simone
Door

simone

op 22 Apr 2015

poeh, reuze interessant weer. Maar zo langzaam weet ik niet meer wat ik allemaal moet doen en wat goed is, help! Gezond eten (sc en glutenzuivelsuikrvrij doe ik al), gebruik geen medicijnen , neem enkele voedingssuplementen zonder zooi, gebruik een me-luna cup en evt. biomaandverband en ga heeel af en toe in de fout met ongezonde zooi. Ja gezonde mascara en oogpodlood heb ik denk ik nog niet (alverde) en ik gebruik kokosolie als gezichtscreme. Shampoo en douchecreme en tandpasta is nog de bekende unilevermeuk. Deo gebruik ik niet en mijn dochter wil spuiten niet rollen. Ik vind het allemaal maar moeilijk. Moeten wij geduld hebben mbt een hoger energie niveau en normale ontlasting?

Margreet
Door

Margreet

op 01 May 2015

Ik lees veel op het forum van Weston Price,zij zijn absoluut tegen het gebruik van lijnzaad! Ik eet het al jaren niet meer. Eet nog wel tempeh-is gefermenteerde soja- maar wordt ook ontraden,eigenlijk helemaal GEEN soja meer eten! Ik eet het nog eens per week omdat ik ook niet altijd weet wat ik 7 dagen per week op mijn bord moet krijgen!

Carla van der Werff
Door

Carla van der Werff

op 02 May 2015

Wat een goed geschreven artikel. Dit ga ik plaatsen op mijn zakelijke fb pagina om zo veel mogelijk vrouwen te informeren. Gisteren heb ik een workshop gegeven als voorbereiding op een "groene week". Je eet dan alleen groene groente. groen fruit en groene peulvruchten. Zo belangrijk om je geest en lichaam te reinigen en daarna te kiezen welke voedingsmiddelen je wilt toevoegen. Laten we als vrouwen het heft in eigen hand nemen door bewust te kiezen wat we tot ons nemen en op ons lichaam gebruiken.

Tanja
Door

Tanja

op 03 May 2015

Wat tandpasta betreft: ik doe sinds een jaar alleen maar poetsen met kokosolie met een beetje baking soda (niet te veel), en elke ochtend oilpulling ook met kokosolie. Mijn mondhygieniste was verbijsterd door het verschil, nauwelijks aanslag, mooie witte tanden (ipv geel) en gezond tandvlees. Het kan dus prima. En verder dank Marjolein voor al je super informatieve artikelen en goede tips! Ik heb de fles die je in dit artikel tipte gevraagd voor moederdag, super cadeau.

J.
Door

J.

op 04 May 2015

Hoi Marjolein, Van mijn internist had ik te horen gekregen dat ik te weinig oestrogeen en progesteron aanmaak. Bij mij is ook t geval dat ik een te traag werkende schildklier en ook traagwerkende bijnieren heb. Ook hypofyseafwijking erbij. Ik drink dus al 2 jr. thyrax en hydrocortison, maar ja ik vind t al 2 jr. niet fijn ze te drinken. Ik was ook pas op m'n 18e aan t menstrueren en een dag plots gestopt. Sinds 21e dronk ik vd internist de pil om dan " kunstmatig " te menstrueren. Dit begon me overgewicht te geven en was ik uit vrije wil gestopt. Sindsdien menstrueerde ik niet meer. ( tot nu toe ) kan t zijn dat ik in de vroege overgang zit in die tijd tot nu toe? Door de andere 2 pillen was ik plots ook aangekomen van 42 kilo naar 49 kilo. Ik heb ook t albright syndroom dus vandaar mijn gebreken aan al mijn hormonen in t lichaam en dat ik kort ben gebleven. ( geen of lage groeihormonen) Ik weet nou niet of ik ook moet stoppen want toen ik vorig jaar ook had gestopt kreeg ik n crise ( iets zoals n addison crise ) dit jaar ook weer 1 gekregen. Lastig want dit zal en ga ik m'n hele leven moeten slikken zei m'n internist. Ik ben wel bij de diëtiste want ik eet best gezond. Ze kijkt of het aan m'n voeding ligt of aan de 2 pillen die ik slik in samenwerking dus met de internist. Ik let ook extra op alles via gezonde sites. Ben ook blij dat ik op jou site ben vol info. Hier betreft de oestrogeendominantie zal ik wel veel vragen stellen aan m'n internist. Ik snap nog niet alles goed van je informatie. Bedankt voor alles en zeker zal ik je nieuwsbrief blijven lezen met veel plezier. Gr.

Hannah
Door

Hannah

op 06 May 2015

Ik ben het grotendeels eens met alles wat in het artikel staat. Maar ik denk dat ouderdom en de bijbehorende klachten er ook zouden zijn in een andere maatschappij. Vrouwen uit ontwikkelingslanden hebben vast weer andere ouderdoms-klachten. Ik las bijvoorbeeld net dat er veel oudere vouwen op Madagaskar incontinentie hebben a.g.v een fistel, met alle gevolgen van dien. En over het gebruik van glas boven plastic is mij verteld dat glazen flessen schoon worden gemaakt d.m.v sulfiet of sulfiet-houdend middel en dat daardoor wijn een allergische reactie veroorzaakt bij mij. Ook biologische wijn! Dus water in glazen flessen? En water uit de supermarkt (zuiver-bronwater enz.), waarvan beweerd wordt dat het zoveel gezonder is dan uit de kraan, zit bijna allemaal in plastic! Ik drink gewoon kraanwater uit een beker of kopje. Ik ben gek op melk en ik denk dat melk in zijn meest verse (biologische) vorm geen probleem hoeft te geven voor het lichaam (dit heb ik geleerd in de Ayurveda!) dus ik probeer zoveel mogelijk melk vers van de boerderij te krijgen, maar dat is in Nederland bijna onmogelijk geworden. Biologische melk is dan een oplossing. Ik denk ook dat we ons niet 'gek' moeten laten maken, maar dat bewustwording van 'weer terug naar alles lekker met de hand zelf maken' idd het beste is. Ja alles zelf maken en schoonmaken doe ik al lang zoals 'grootmoeder' het deed (wordt er ook nog schoner door!), maar we leven wel in een maatschappij, waarin vrouwen (bijna) net zoveel werken als mannen en dan is dat moeilijk. Hoe maak je alles zelf als je een (full-time) baan of carrière hebt en kinderen? Ik kies ervoor om thuis te zijn, mijn eten zoveel mogelijk zelf te verbouwen en maken, maar dat is niet makkelijk, daar heb je tijd voor nodig. Ook hebben we niet veel te besteden (omdat ik niet buitenshuis werk)en is biologisch eten nu eenmaal duurder. Met een goed beleid lukt het dan nog net maar vaak ook niet! Ik heb ook gezien hoe de kinderen erbij kunnen lopen van moeders die ALLEEN maar met gezond eten bezig zijn en dat zijn meestal geen blije kindergezichtjes! Ik heb ervoor gekozen om er bewust mee om te gaan, maar er geen (dagelijks) drama van te maken als het niet lukt, dat is óók heel rustgevend voor je lichaam én je geest. Ik heb gemerkt dat hoe meer ik bezig was met 'krampachtig' gezond leven, hoe meer depressief ikzelf ervan werd. Nu heb ik een redelijke balans gevonden en zijn mijn kinderen en mijn man tevreden en ik.....ik ben ondanks al mijn lichamelijk klachten heel tevreden met alles wat ik nog kan en accepteer dat het zo is zoals het is. Tenslotte is het mijn Vader in de Hemel die mij vrede geeft! Nog een tip voor diegene met een lage progesteron spiegel ; als je sport/beweegt, doe dan niet alleen maar cardio, daar gaat de progesteron spiegel niet van omhoog. wel van fitness (niet te verwarren met body building ;-) van alle grote spiergroepen van het lichaam, in zoiets als interval training! Lieve groet

Paula Pulmans
Door

Paula Pulmans

op 13 Jun 2015

ik poets mijn tanden met zelfgemaakte tandpasta, kokosolie, baking soda en een druppeltje tea tree olie, krijg altijd complimenten van mijn mondhygiëniste, ik vertelde haar dat ik dat zo doe, ze zei; wel fluor blijven gebruiken hoor( moeten ze natuurlijk zeggen, vanwege hun opleiding) dus nu zeg ik dat niet meer en doe het gewoon op mijn manier!!!

catharina
Door

catharina

op 13 Jun 2015

Heel blij word ik van jou artikelen we moeten veel bewuster worden van wat er in ons eten en verpakkingsproducten zit en zelf conclusies trekken, ga zo door! Catharina Kaper

Cara ten Hoopen
Door

Cara ten Hoopen

op 17 Jun 2015

Hallo Marjolein,Bedankt voor je mooie artikelen die ik elke keer van je mag ontvangen. Zo word ik elke keer weer met mijn neus op de feiten gedrukt. Beetje bij beetje probeer ik het steeds meer toe te passen. Het lukt al voor een groot gedeelte maar soms zie je door de bomen het bos niet meer. Ik heb nog een tip voor tandpasta. Er is een tandenborstel (www.eco-tandenborstels.nl) waar je helemaal geen tandpasta voor nodig hebt. Ik gebruik hem al lang en mijn tandarts is erg tevreden over mijn gebit. Ben alweer benieuwd naar je volgende mail. Hartelijk dank. Groet, Cara.

Gerda Manon
Door

Gerda Manon

op 12 Jul 2015

Goed onderbouwd en interessant artikel. Ik wijt de borstkanker die ik 5 jaar geleden kreeg ook voor een groot deel aan een hormoonverstoring in mijn lijf. Na een combinatie van regulier (amputatie)en natuurlijke behandelwijze (geen chemische) en bewuster leven en eten voel ik me zoveel beter. Bij mij raakt de hormoonbalans snel verstoort door stress, dus ook dat is een grote boosdoener. Maar in de wetenschap dat dit allemaal meespeelt kan ik zoveel zelf doen om de balans op peil te houden. Ik ga je artikel delen, met een gezonde groet van G Manon.

Ingrid
Door

Ingrid

op 01 Sep 2015

Beste Marjolein,Ik kan die Dr Peter Eliot van de Harvard University niet vinden als ik zijn naam inklop in google. Kan jij me een link sturen naar zijn naam of naar zijn onderzoek? Alvast bedankt!Groeten, Ingrid

Marjolein Dubbers
Charissa
Door

Charissa

op 08 Nov 2015

Ik vind dit een super interessant stuk. Ik heb een vraag over het gebruik van rood vlees en zuivelproducten. Je geeft aan dat deze ivm de pesticiden ook xeno oestrogenen bevatten, maar geldt dit ook voor biologisch rood vlees en zuivel?Ik hoor het graag.Groetjes Charissa

Marjolein Dubbers
Door

Marjolein Dubbers

op 20 Nov 2015

Van biologisch, gras gevoerd vlees en zuivel mag je ervan uitgaan dat deze niet tot heel weinig xeno-oestrogenen bevatten. Deze dieren kunnen antibiotica krijgen als het nodig is, maar krijgen het niet bij voorbaat.

Elisabeth
Door

Elisabeth

op 24 Nov 2015

Hoi. Vorig jaar was Goedele Liekens op tv bij Rtl late night. Ze vertelde dat er veel oestrogeen in ons drinkwater zit. Dit komt omdat veel mensen de pil gebruiken en dit hormoon deels uitplassen. Omdat het te duur is om het uit ons drinkwater te verwijderen blijft het erin zitten. Dus.....we krijgen via ons drinkwater helaas al veel te veel ongewenst oestrogeen binnen.

Annemie Ewalts
Door

Annemie Ewalts

op 05 Feb 2016

Hallo Marjolein, Je schrijft dat er geen enkele arts in Nederland is die bij PMS of overgangsklachten je wat verteld over Xeno-oestrogenen maar dat is niet waar. Dat geldt voor strikt regulier werkende artsen maar niet voor integraal werkende artsen. Er zijn al heel wat artsen integrale geneeskunde met kPNI geneeskunde doen en dus alles weten van xeno-oestrogenen. Graag correctie in je artikel!. Verder vind ik je schrijfstijl en informatie prettig en kundig. Hartelijke groet Annemie

Marjolein Dubbers
Door

Marjolein Dubbers

op 15 Feb 2016

Je hebt gelijk, ik heb het aangepast!

joyce
Door

joyce

op 24 Mar 2016

Hallo, ik heb een vraag, hoop dat u mij kunt helpen. Ik ben sinds 2 maanden xeno oestrogeen vrij (er) gaan leven. Deodorant als grootste eye-opener. Nu merk ik HEEL veel van de werking: hormoon disbalans, verstoorde menstruatie cyclus. Maar dus ook haaruitval! Volgens mijn endometriosedieet mag ik liever niet te veel fyto oestrogenen.. Wat kan ik dan toch doen tegen de haaruitval? Dank alvast groet

Elise Thieme
Door

Elise Thieme

op 03 May 2016

Goed stuk! Heel leerzaam. Ik heb zelf een schoonheidssalon en probeer mijn klanten ook bewust te maken hiervan. Een ding wat ik me wel afvraag... Hoe zit het dan met ons water? Je geeft aan drink voldoende water, maar ook drink geen water uit plastic flessen. Het water uit de kraan lijkt me ook niet geschikt, doordat daar ook veel pesticiden, etc in zullen zitten? Ik ben benieuwd naar je reactie :)!

Marjolein Dubbers
Linda
Door

Linda

op 10 Aug 2016

Ik verdiep me al enige tijd in de werking en invloed van hormonen en de relatie met leefstijl. Mijn menopauze begon 8 jaar geleden, ik was toen 48. Vanaf dat moment ben ik elke jaar een paar kilo aangekomen en lukt afvallen niet of nauwelijks ook al houd ik me zo goed mogelijk aan alle adviezen. En natuurlijk zijn er ook periodes geweest waarin ik het opgaf en de teugels liet vieren, die kilo's zijn er niet vanzelf bij gekomen. Twee maanden geleden ben ik begonnen met 2x daags gebruik van Progesteron crème. Inmiddels voel ik me evenwichtiger, minder moe en lukt het me beter om me aan een gezond voedingsschema te houden. Ik doe het stap voor stap, dus niet te hard van stapel met bewegen en afvallen maar mijn lichaam reageert er echt op. Ik hoop dat andere vrouwen iets hebben aan mijn tip.

Jonanda
Door

Jonanda

op 11 Aug 2016

Goed dit alles weer opnieuw te lezen. Ik heb getracht kokoscreme als gezichts en Bodycreme te gebruiken, maar mijn huid droogt er van uit. Heb jij nog een andere tip voor bodycreme? Meer iets dat tegen vochtarme huid helpt? Dank voor al je superinformatie.

Karin Hoogendoorn
Door

Karin Hoogendoorn

op 15 Nov 2016

Je zou bij de reform winkel naar aloë vera produkten kunnen kijken. Voor een goede vocht balans. En deze in de ochtend gebruiken en de kokoscreme voor in de avond. Voor aanvulling van vetten.

Ria van der Voort
Door

Ria van der Voort

op 10 Jun 2018

Je zegt gebruik geen plastic flessen, drink geen kraanwater. Wordt t in je waterkoker dan wel genoeg gekookt om die stoffen eruit te koken? En Bar le duc pakken water zijn die dan goed?

Marjolein Dubbers
Door

Marjolein Dubbers

op 13 Jun 2018

Nee, de chemische stoffen gaan er niet uit door koken. En welke merken eventueel wel of niet goed zijn kan ik niet aangeven. Bronwater is niet altijd van een goede, zuivere kwaliteit. En als het in een pak zit met b.v. een laagje aluminium aan de binnenkant, dan doet dat ook weer erg af aan de kwaliteit. Overigens zeg ik niet dat je geen kraanwater moet drinken, mijn mening daarover is genuanceerder dan dat. Lees maar in mijn blog: https://energiekevrouwenacademie.nl/hoe-zit-het-met-ons-drinkwater/

Reactie plaatsen

Meer advies over 

vitaliteit en gezondheid?

Er staan meer dan 300 waardevolle artikelen op je te wachten!