Menopauze/overgang; je gaat het pas zien als je het doorhebt
5 min. leestijd

Menopauze/overgang; je gaat het pas zien als je het doorhebt

Vrouwen én artsen weten veel te weinig over de menopauze/overgang. Hierdoor worden vaak verkeerde behandelingen gegeven, waardoor de gezondheid van vrouwen onder druk staat. Gynaecoloog Barbara Havenith vraagt hier aandacht voor. Vandaag haar gastblog.

Menopauze/overgang; je gaat het pas zien als je het doorhebt (Cruijff) 

Sinds 1996 werk ik als gynaecoloog in Nederland. Vanaf het eerste begin ben ik betrokken geweest bij zorg voor vrouwen in de overgang. Sinds 20 jaar geef ik met grote regelmaat lezingen voor volle zalen van vrouwenverenigingen, die druk worden bezocht. Daar spreek ik dan over alle veranderingen die gepaard gaan met de overgang: lichamelijke veranderingen, verandering in psychische gesteldheid, verandering van levensfase.

Vrouwen weten weinig over het belang van hun hormonen

Het is opvallend hoe weinig vrouwen blijken te weten over de hormonen die hun lichaam besturen en de veranderingen die met hormoonwisselingen gepaard kunnen gaan. Bij deze voorlichtingsavonden is de insteek om vrouwen informatie te geven over deze levensfase, maar ook over wat zij zelf kunnen doen aan het beheersbaar houden van klachten en wat zij kunnen doen om latere gevolgen van de overgang – zoals hart- en vaatziekten en osteoporose – te voorkomen.

We hebben zo veel zelf in de hand!

Binnen het bereik van vrouwen liggen aanpassingen in voeding en leefstijl. Daar praat ik graag over. Kies voor mediterraan met véél groenten: 500 gram per dag. Maar denk ook aan stoppen met roken, minder koffie en alcohol en body-mindtechnieken als mindfulness en yoga. Deze informatie wordt door vrouwen zeer gewaardeerd. Zo kunnen zij zelf welbewust keuzes maken. Goede voorlichting is de sleutel tot vermindering van overgangsklachten en tot preventie van chronische ziekten.

Je gaat het pas zien als je het door hebt

Zo op het oog lijkt het dat er al heel veel informatie over de overgang verkrijgbaar is. Er zijn veel boeken geschreven over het onderwerp en er zijn de nodige websites. Er blijken zelfs meerdere Engelstalige YouTube pagina’s en apps over de overgang te zijn. Maar toch komt het geregeld voor dat vrouwen midden in de overgang mijn spreekuur bezoeken met een scala aan klachten, maar dat zij niet weten dat hun klachten gerelateerd zijn aan de overgang.

Zijn het alleen de vrouwen zelf die zo onwetend zijn?

Artsen trekken vaak verkeerde conclusies

Ook de artsen die vrouwen raadplegen voor hun klachten blijken geregeld de patronen die duiden op overgangsproblematiek niet of onvoldoende te herkennen. Vrouwen hebben te kampen met onregelmatige en hevige bloedingen door hormonale veranderingen, maar dat wordt gezien als een ‘ziekte van de baarmoeder’. Vrouwen hebben last van stemmingswisselingen en kunnen soms wekenlang zwaarmoedig zijn, maar zij worden snel verwezen naar een POH-GGZ (praktijkondersteuner huisarts voor geestelijke gezondheidszorg), of staan na een 7-minuten consult buiten met een recept voor een antidepressivum. Vrouwen hebben hartkloppingen, maar in het 24-uurs hartfilmpje komt er niets uit. Vrouwen hebben allerhande gewrichtspijnen, maar bij het bloedonderzoek worden geen ‘reumafactoren’ aangetroffen.

Artsen weten te weinig over vrouwelijke hormonen

Vrouwen hebben opvliegers, maar krijgen te horen dat ze nog niet in de overgang kunnen zijn omdat ze nog menstrueren, of ‘omdat ze nog te jong zijn’. Vrouwen hebben last van slapeloosheid en energiegebrek en er wordt een burn-out geconstateerd. Inmiddels is bekend dat een substantieel deel van alle ziekteverzuim door vrouwen tussen 40 en 60 jaar veroorzaakt wordt door overgangsklachten en toch registreren bedrijfsartsen het probleem ‘overgang’ nog steeds niet als reden voor verzuim, zo heb ik mij laten vertellen.

“Het gaat vanzelf wel over”

De oplossingen die voor de klachten worden aangedragen getuigen helaas ook niet van grote kennis van hormonale veranderingen. Deze variëren van de eerder genoemde antidepressiva tot slaapmedicatie en van gewoon afwachten, want ‘het gaat van zelf wel over’, tot ‘de pil’. De pil wordt daarbij in veel richtlijnen (zowel die van huisartsen al gynaecologen) beschouwd als de ultieme oplossing voor alle vrouwenkwalen. Daarentegen is de mening van menig professional over hormonen tegen overgangsklachten ongenuanceerd: “Niet aan beginnen, want dat veroorzaakt borstkanker”. Dit is achterhaalde informatie, want een dergelijke mening komt niet overeen met wat gestaafd wordt door wetenschappelijke bewijs.

Weinig interesse in de overgang

Hoe komt het dat artsen blijkbaar weinig affiniteit hebben met het onderwerp overgang? Gebrek aan kennis? Gebrek aan invoelingsvermogen? Gebrek aan gevoel voor urgentie? Gebrek aan tijd? Ik vermoed dat gebrek aan kennis en tijd een belangrijke rol speelt. Uit ervaring weet ik dat veel huisartsen niet zo geïnteresseerd zijn in nascholingen over de overgang. Bij de laatste poging een geaccrediteerde nascholing over de overgang te geven stuurde ik aan 250 huisartsen een uitnodiging, 3 meldden zich aan. Het geven van genuanceerde voorlichting, wat een belangrijk onderdeel is van een menopauzeconsult, schiet erbij in als een consult maar 7 minuten mag duren in de gemiddelde huisartsenpraktijk en maar 15 minuten in de gemiddelde tweedelijns praktijk.

Geen aandacht voor voeding en leefstijl

En dat vind ik een gotspe. Juist door goede voorlichting, dat wil zeggen persoonlijke en op maat gesneden voorlichting van arts of verpleegkundige, krijgen vrouwen de impuls om zelf het heft in handen te nemen wat betreft bevordering van hun gezondheid. Er is genoegzaam bewezen dat er grote effecten zijn van voeding en leefstijl op overgangsklachten. Om dat te kunnen overbrengen zal de hulpverlener eerst zelf de kennis in huis moeten hebben over wat goede voeding en een goede leefstijl behelst. Doch uit eigen ervaring weet ik dat in de opleiding tot arts in het geheel geen aandacht is voor deze onderwerpen. Artsen worden opgeleid in ziekteleer en farmacologie, maar niet in preventie en geven van voorlichting op maat. Dat was niet alleen zo in de tijd dat ik ben opgeleid, ook in de huidige curriculum is er ternauwernood aandacht voor bovengenoemde zaken.

Veel chronische ziektes ontstaan vanaf de overgang

Als een arts of verpleegkundige persoonlijke voorlichting kan geven over deze factoren, beklijft de gegeven informatie veel beter dan door het uitdelen van brochures en het doorgeven van boektitels en websites.
Zo zou een menopauzeconsult kunnen worden tot een echt preventieconsult. Immers 90% van alle hart- en vaatziekten, 80% van alle diabetes 2 en 50% van alle kanker is te voorkomen door de juiste voeding en leefstij,l aldus de WHO. En veel van deze (chronische) ziekten ontstaan tijdens of kort na de overgang.

De hormonale veranderingen die horen bij de overgang beginnen gemiddeld zo’n 10 jaar voor de allerlaatste menstruatie, de menopauze. De gemiddelde Nederlandse vrouw krijgt te kampen met een eerste chronische ziekte vanaf de leeftijd van 41; dat valt samen met het intreden van hormoonveranderingen.

Meer deskundigheid van professionals is nodig

Daarnaast zouden de artsen waarmee vrouwen met overgangsklachten te maken kunnen krijgen, zoals huisartsen, bedrijfsartsen, gynaecologen, cardiologen, reumatologen en psychiaters, goed op te hoogte moeten zijn van de voor- en nadelen van de mogelijke behandeling van ernstige overgangsklachten. Zodat zij vrouwen zodanig kunnen voorlichten dat deze een afgewogen en bewuste keuze kunnen maken. Andere hulpverleners zouden in elk geval moeten leren om overgangsklachten te herkennen. Op tijd verwijzen naar professionals die een uitstekende kennis hebben over overgangsklachten, zoals verpleegkundig overgangsconsulenten, zou de normale gang van zaken moeten zijn.

Belangrijke rol ook voor de overheid

Ook de overheid kan bijdragen aan het verbeteren van zorg rondom de overgang. Allereerst zou een consult bij een verpleegkundig overgangsconsulent opgenomen kunnen worden in de basispolis, nu kennen alleen sommige aanvullende polissen een vergoeding.

Recent is de campagne van start gegaan die Nederlanders moet bewegen om meer groenten te eten. De gemiddelde Nederlandse vrouw eet 110 gram groenten per dag en volgens de normen van het Voedingscentrum moet dat 250 gram zijn. Mediterrane voeding betekent overigens dat er per dag 350-500 gram groenten worden gegeten. Maar zo lang een appel duurder is dan een roze koek, een glas bronwater op een terrasje hetzelfde belast wordt als een glas cola en roken gezien wordt als een vrije keuze, is de keuze voor gezonde voeding en gezond gedrag voor velen lastig te maken. De overheid kan gezonde keuzes sturen door een effectief antirookbeleid, het instellen van een suikertaks en door de BTW op groenten en fruit te verlagen naar 0%.

Een warm pleidooi

Ik pleit voor
• Het verbeteren van kennis bij vrouwen en hun behandelaars.
• Het vergoeden van consulten door verpleegkundig overgangsconsulenten in de basispolis.
• Het verweven van aandacht voor preventie in een consult in verband met overgangsklachten, kortom leefstijl-geneeskunde.
• Een proactief beleid door de overheid.

Laten we dóórkrijgen dat zorg voor de overgang leidt tot toename van gezondheid van vrouwen op korte en lange termijn.

Barbara Havenith


Joan
Door

Joan

op 04 Nov 2016

Neem je gezondheid in eigen hand . Wees op je hoede bij een behandeling door een arts. Denk zelf mee . Je lichaam luisterd ook naar jou. ( luister naar je lichaam )

Margreet
Door

Margreet

op 04 Nov 2016

Een heel herkenbaar verhaal!!! Ik kwam bij een arts met klachten van slapeloosheid en die zei:"ik weet niet of ik u kan helpen.... u bent een vrouw en u bent ook nog in de overgang" Blijkbaar zijn we als "probleem" te complex voor artsen. Schrijnend dat er maar zo weinig artsen zich inschreven voor je cursus, maar hulde voor degenen die dat wel dat wel deden. Mijn huisarts stuurde me door naar een slaapkliniek waar alles wel heel goed werd onderzocht! Hier voelde ik me serieus genomen en kwam ook werkelijk van de klachten af!

Elly
Door

Elly

op 04 Nov 2016

Allereerst Proficiat met jouw nieuwe website, geweldig! Het verhaal m.b.t. "De overgang" vindt ik bijzonder leerzaam! 😉👍🏻

Leen Steyaert
Door

Leen Steyaert

op 05 Nov 2016

Weer een duidelijke uitleg en een warm pleidooi over de overgang door Barbara.zij is een echte pionier. Ik steun haar 100 procent!

Nienke
Door

Nienke

op 05 Nov 2016

Ben het helemaal met je eens, Barbara! Persoonlijke informatie en preventie zit nog steeds in het verdomhoekje. Net als het aanpakken van de bron, in plaats van symptoombestrijding. Het zou fijn zijn als de (opleidingen van) gezondheidswerkers zich daar ook wat meer op richten.

R van der Knaap
Door

R van der Knaap

op 05 Nov 2016

Ik zou inderdaad gebaat zijn bij een goede overgangsconsulent die zich daar goed in heeft verdiept. Alles wat in bovenstaande informatie wordt vermeld is voor mij heel herkenbaar. En je zit er maar mee.

Edith
Door

Edith

op 05 Nov 2016

Fijn om te lezen. Het was voor mij misschien makkelijker geweest als ik had geweten dat de overgang al tien jaar voor je stopt met menstrueren kan beginnen. Het moment waarop dit zou stoppen heb ik altijd pas gezien als het moment waarop de overgang begint.

Annette Stegeman
Door

Annette Stegeman

op 05 Nov 2016

Heel herkenbaar. Met 41 jaar begonnen aan overgang. Huisarts gaf aan te jong en kan nog niet. 8 jaren geploeterd en door schade en schande wijs geworden. Kom voor je zelf op.

Diny
Door

Diny

op 05 Nov 2016

Dank je wel voor deze uitleg, erg duidelijk.

P.
Door

P.

op 05 Nov 2016

Wat een goed artikel! Helemaal mee eens. Huisartsen luisteren half, moeten medicijnen uitschrijven die geld opbrengen maar schade doen aan de gezondheid, de klacht niet aanpakken maar verdoezelen, zodat je het niet meer voelt. Er zouden iid meer specialisten met hart voor hun specialisme en voor de mens moeten zijn. In plaats van aan geld denken, wat levert het hen op.

Thea
Door

Thea

op 05 Nov 2016

Goed stuk! En Dank u wel

Annelies Verhoeff
Door

Annelies Verhoeff

op 05 Nov 2016

Helemaal mee eens. Ik vind het nog steeds raar dat je in sportkantines alleen maar een 'vette bek' kan halen ipv een gezonde salade kan bestellen met veel groenten en voedingswaarde.

Thea Franken
Door

Thea Franken

op 06 Nov 2016

Triggert wel om me erin te verdiepen!

Marleen
Door

Marleen

op 06 Nov 2016

Als je bij de huisarts loopt met zoveel klachten en je krijgt te horen : het zit tussen je oren.... Dan ga je niet meer en blijf je op jouw manier doormodderen. De pil is niet de oplossing maar heeft me wel 7 jaar "rust" gegeven.

J. Bakker
Door

J. Bakker

op 06 Nov 2016

Goed stuk! Ook zou er meer bekendheid moeten komen over novasure behandeling bij hevig vloeien tijdens de menopauze.

Jojoo
Door

Jojoo

op 04 Sep 2017

Idd! Ik heb het twee maanden geleden laten doen. Zeer tevreden over! Top!

Wilma Kwint
Door

Wilma Kwint

op 07 Nov 2016

Top geschreven en helemaal, helaas, herkenbaar. 3 jaar Metoprolol geslikt. nu zonder. relatie over omdat ik me depressief voelde. gelukkig geloofde mijn partner in mij. hij kende mij voor de overgang. na een half jaar apart wonen nu weer samen.

Janine
Door

Janine

op 15 Nov 2016

Door borstkanker versnelt in de overgang geraakt. Slik ook hormoonremmers. Is hier in dit boek overnagedacht!

Veerle
Door

Veerle

op 28 Nov 2016

Blij deze website te hebben gevonden. Blij dat er nog artsen zijn die zelf op onderzoek gaan naar antwoorden op (taboe-)vragen.

Jet
Door

Jet

op 02 Feb 2017

Goed stuk, alleen in de basispolis heb je te maken met eigen risico en dan betaal je het nog zelf. Dit geld niet als je aanvullend verzekerd bent.

Joyce
Door

Joyce

op 02 Feb 2017

De tranen schieten me in de ogen. Het is zo herkenbaar! Ik ben er al heel wat jaren mee aan het worstelen. Dank voor dit heldere pleidooi.

Ina
Door

Ina

op 13 Feb 2017

Herkenbaar, loop al een jaartje of 4 met allerlei kwaaltjes die niet aantoonbaar zijn. Uit de vragenlijst (ingevuld bij arts ondersteunster) blijkt dat ik voor zeker 90% in de overgang ben. Alleen heb ik ook een schildklier afwijking waarvoor ik al meer als 30 jaar medicijnen slik,mijn hormoon huishouding en stofwisseling zijn helemaal door de war geweest voordat er eindelijk uit kwam dat de schildklier niet meer werkte.Nu steeds te lage HB enz dus aan de staaltabletten, maar nog steeds moe.

Kate
Door

Kate

op 05 Aug 2017

Duidelijk stuk, ik heb idd jaren lang, al die problemen gehad. Zware menstruaties, algeheel rot gevoel, vermoeidheid. Oplossing was volgens de huisarts de pil slikken, later hormoonpillen. Met 46 jaar borstkanker. Nu 4 jaar later kom ik tot het besef dat goede voeding, geen stress en geen medicijnen de beste oplossing waren geweest. Maar toen las ik niet zo veel over dit onderwerp. Had ik het maar geweten..

Marjolein Dubbers
Door

Marjolein Dubbers

op 07 Aug 2017

Heel jammer Kate dat je het niet eerder wist, maar daar kun je natuurlijk ook niets aan doen. Gelukkig wordt het steeds duidelijker hoe belangrijk leefstijl is en hopelijk ondervind jij er nu zelf toch de voordelen van! Veel sterkte!

Yvonne
Door

Yvonne

op 05 Aug 2017

Misschien fijn als er staat hoe je je voedingsstijl kunt veranderen?

Marjolein Dubbers
Door

Marjolein Dubbers

op 07 Aug 2017

Beste Yvonne, dat kun je lezen in heel veel van mijn andere blogs, mijn e-boeken met recepten of in het boek Het Energieke Vrouwen Voedingskompas. Of je kunt je aanmelden voor het programma VoedingsKompas Online.

Annette Bensdorp
Door

Annette Bensdorp

op 10 Oct 2017

Het boek van Marjolein Dubbers lezen en haar voedings compas programma volgen zijn een enorme aanrader Yvonne! Zeer leerzaam en waardevol

Reactie plaatsen

Meer advies over 

vitaliteit en gezondheid?

Er staan meer dan 300 waardevolle artikelen op je te wachten!