Nachtschade; niet alle gezonde groenten zijn gezond voor iedereen

Nachtschade. Ooit van gehoord? De laatste tijd krijg ik vaak de vraag of het eten van nachtschade (met name tomaten, aubergine, paprika, chilipepers, aardappelen en gojibessen) nu wel of niet goed is voor onze gezondheid. En waarom ze mogelijk minder gezond zouden zijn. Ik ben er eens ingedoken en ik vertel je maar gelijk dat er zoals zo vaak met ‘is het goed of is het fout?’-vragen op voedingsgebied, geen eenduidig antwoord mogelijk is. Het hangt van diverse factoren af en ook hoeveelheden spelen een rol. Ik vertel je vandaag hoe het zit.

Eetbare nachtschades

Nachtschades zijn planten uit de familie van Solonaceae. Daaronder vallen eetbare en giftige soorten. Planten uit de nachtschadefamilie die veel gegeten worden zijn onder andere aardappelen (maar niet de zoete aardappel), tomaten, paprika’s, pepers (groene en rode, chilipeper en cayenne, maar niet de zwarte of witte peper), aubergines en ook gojibessen.

Je zou het misschien niet verwachten, maar sommige van deze planten worden pas een paar eeuwen in Europa als voedsel gezien, zoals de tomaat en de aardappel, die oorspronkelijk uit respectievelijk Midden- en Zuid-Amerika komen. De aardappel is sinds de 16^e eeuw basisvoedsel in Europa. Pas vanaf het midden van de 18^e eeuw begonnen de mensen tomaten te eten; daarvoor zag men ze als sierplant. Ze waren toen ook nog niet rood maar eerder geel.

Gif als bescherming tegen opgegeten worden

Zoals alle planten bevatten ook nachtschades stofjes om zich te beschermen tegen aangevallen worden door schimmels of opgegeten worden door rupsen. Deze stofjes ken je misschien onder de naam antinutriënten. In nachtschades zitten antinutriënten genaamd alkaloïden. Deze chemische verbindingen zijn de enige natuurlijke afweermiddelen die de planten kunnen inzetten om zichzelf te beschermen; ze kunnen immers niet bijten of wegrennen. Sommige van die stofjes zijn voor insecten, schimmels of bepaalde dieren dodelijk, terwijl ze voor mensen geen gevaar opleveren (soms zelfs voordeel!) maar andere zijn ook voor mensen erg gevaarlijk. Daarom zijn lang niet alle planten voor mensen eetbaar.

Gif en ………. medicijn

De belladonna of wolfskers bijvoorbeeld, is een van de giftigste planten uit de nachtschadefamilie. Deze plant werd vroeger wel gebruikt om mensen te vergiftigen. Zo zou Agrippina, de vrouw van de Romeinse keizer Claudius, aan het begin van onze jaartelling haar man met belladonna hebben vermoord! Tegenwoordig wordt deze plant nog gebruikt om er het medicijn atropine uit te maken.

Wist je dat ook tabak een nachtschade is? De nicotine daarin is ook een alkaloïde en ik hoef je niet uit te leggen dat ook die giftig is. Nicotine komt echter ook in zeer kleine hoeveelheden in andere nachtschadeplanten voor en daarin vormt het geen probleem. Ook kan nicotine, net als atropine uit de wolfskers, als medicijn worden ingezet. Giftige stoffen zijn soms in kleine hoeveelheden geen probleem of zelfs heilzaam als medicijn. Grotere hoeveelheden maakt ze giftig. Daar komt de uitdrukking ‘de dosis maakt het gif’ vandaan. 

Hormesis

Sommige van de alkaloïden in nachtschades kunnen zelfs de gezondheid bevorderen als je ze in kleine hoeveelheden binnenkrijgt bij het eten van de plant. Dat geldt bijvoorbeeld voor capsaïcine uit pepers. Dit is een ontstekingsremmend stofje. In je lichaam veroorzaakt het (als je er niet overgevoelig voor bent) een lichte irritatie, die een sterke ontstekingsremmende reactie op gang brengt, wat goed is voor je gezondheid. Dit mechanisme wordt ook wel hormesis genoemd.

Hormesis betekent dat blootstelling aan een lage dosis gif, stress of overbelasting de gezondheid een boost kan geven.

Ofwel: ‘als je er niet dood aan gaat, word je er sterker van.’ Een uurtje krachttraining in de sportschool is een mooi voorbeeld van hormesis, maar er zijn er natuurlijk veel meer.

Ook eetbare nachtschades kunnen problemen geven

Eetbare nachtschades zoals aardappelen en tomaten bevatten dus ook een paar van de plantenstofjes die als ‘natuurlijke bestrijdingsmiddelen’ werken, zoals de alkaloïden solanine en capsaïcine. Deze zijn voor de meeste mensen gelukkig geen probleem en soms zijn ze dus zelfs ontstekingsremmend. Maar hoe kan het dan dat sommige mensen er toch zoveel last van kunnen hebben? Laten we eens kijken naar de mogelijk oorzaken.

Opeens ben je er gevoelig voor!

Iemand met gezonde darmen kan prima overweg met kleine hoeveelheden antinutriënten zoals alkaloïden in nachtschades. Maar als je al last hebt van je spijsvertering, bijvoorbeeld door een lekkende darm, een auto-immuunziekte (vaak veroorzaakt door een lekkende darm), of de families bacteriën in je darmen zijn niet goed van samenstelling dan neemt de kans toe dat je niet goed tegen nachtschadeplanten kan.

Soms zorgen alkaloïden bij bepaalde mensen voor een te sterke immuunreactie in het lichaam en dat is nou net wat je niet wilt als je al een overgevoelig immuunsysteem hebt. Ik hoop dat het je nu ook duidelijk is dat je jarenlang zonder problemen deze planten kunt eten maar er opeens gevoelig voor wordt.

Auto-imuunziektes als gevolg van een lekkende darm

Aangezien de functie van de alkaloïden is om indringers van de plant te schaden of doden, kan het zijn dat ze binnen in je lichaam de cellen van je darmwand beginnen aan te vallen. Dit zorgt voor irritatie van de darmwand en kan uiteindelijk bijdragen aan een lekkende darm. Het gevolg hiervan is dat grote eiwitmoleculen door je darmwand kunnen lekken naar de bloedbaan. Daar horen ze niet thuis en dus worden ze aangevallen door het immuunsysteem van het lichaam. Zo kan een auto-immuunreactie op gang komen en een auto-immuunziekte ontstaan.

Nachtschades bevatten ook lectines

Net als alkaloïden zijn ook lectines plantenstofjes die de plant beschermen tegen aangevallen en opgegeten worden. Lectines komen vooral voor in granen en peulvruchten, maar ook weer in nachtschadeplanten. Nachtschades bevatten dus twee irriterende stofjes. Ook deze lectines kunnen tot problemen leiden bij mensen met darmproblemen, zoals een lekkende darm en/of auto-immuunziektes. Deze mensen zijn vaak veel gevoeliger voor dit soort stoffen en al bij kleinere hoeveelheden.

Zelfs als je wel gezonde darmen hebt kan je gevoelig zijn voor deze antinutriënten terwijl anderen er helemaal geen last van hebben.

We hebben allemaal verschillende darmen. Daarom zeg ik altijd: leer om heel goed te luisteren naar je lichaam.

Dit doe je door iedere dag een paar keer bewust je lichaam te voelen door woorden te geven aan hoe je je voelt en vervolgens te bedenken wat je hebt gegeten of gedaan. Trek hier vervolgens je conclusies uit.

Daarom is variatie zo ongelooflijk belangrijk!

Het is natuurlijk niet de bedoeling dat je grote hoeveelheden alkaloïden en lectines binnenkrijgt, ook al ben je gezond. Wie mij al langer volgt weet dat ik er altijd op hamer om vooral gevarieerd te eten. We aten vroeger honderden verschillende planten, nu nog maar zo’n 70. Varieer zoveel mogelijk dan krijg je allerlei verschillende vitamines, mineralen en plantenstofjes binnen, maar ook weer niet te veel.

Let op met reumatische klachten of gewrichtsaandoeningen

Als je al weet of vermoedt dat je gevoelige darmen hebt, of een lekkende darm, een ontstekings- of auto-immuunziekte, dan doe je er wél goed aan om alkaloïden en/of lectines grotendeels te vermijden en te kijken of je zo je symptomen kunt verminderen.

Vooral mensen met reumatische klachten of gewrichtsaandoeningen blijken vaak baat te hebben bij het vermijden van (veel) nachtschades.

Vaak is het uiteindelijk niet nodig om alle nachtschades voor altijd helemaal weg te laten; via een eliminatiedieet kun je proberen wat voor jou werkt. 

Hoe vermijd je een teveel aan schadelijke stofjes?

Lectines en alkaloïden in nachtschades zullen dus bij normale hoeveelheden bij de meeste mensen weinig problemen geven. Naast variatie kan je door een goede bereiding van nachtschadeplanten problemen voorkomen of verminderen. Een paar adviezen om een teveel aan schadelijke stoffen te vermijden. Ik ben geen voorstander van het eten van gewone aardappelen vanwege de stijging van bloedglucose die het geeft. Eet je ze toch, eet ze dan met mate en volg onderstaande tips.

• Verwijder de schillen van aardappelen: de meeste alkaloïden zitten in de schil.
• Vermijd groene tomaten vanwege de giftige alkaloïde tomatine (zit niet in rijpe tomaten).
• Vermijd aardappelen met groene plekken en uitlopers, daarin bevindt zich veel solanine (alkaloïde).
• Bewaar aardappelen koel en donker, de giftige groene plekken komen erin door blootstelling aan licht.
• Kook nachtschades voordat je ze eet (verlaagt de hoeveelheid alkaloïden en lectines). Tomaten kun je overigens altijd beter verwarmen omdat dan pas de zeer gezonde stof lycopeen (antioxidant) vrijkomt.
• Verwijder goed de stelen en bladeren, die zijn meestal giftig. Dat geldt onder andere voor de bladeren van aubergine.
• Vermijd nachtschades met een bittere smaak, dit duidt erop dat er veel alkaloïden in zitten.
• Vermijd tomaten en andere nachtschades die in de kas zijn gekweekt en kunstmatig zijn gerijpt: daarin is de hoeveelheid antinutriënten veel hoger dan in groenten die lekker in de zon zijn gerijpt.

Al deze tips kunnen ertoe bijdragen dat je met plezier lekker kunt genieten van nachtschades zonder er last van te hebben. Maar voel je je niet optimaal; laat ze dan eens een tijdje achterwege en voel wat het met je doet. Jouw lichaam heeft altijd gelijk!

Als je dit artikel waardevol vindt voor je gezondheid en vitaliteit help dan mee dit te verspreiden door het te delen met andere vrouwen. Dit kan door middel van de social media knoppen. Ik vind het ook altijd fijn als je een reactie achterlaat.