Cholesterol laten meten, wat zegt die uitslag nou eigenlijk precies?

Eva Snijders

Cholesterol. Er bestaan heel wat hardnekkige mythes rondom cholesterol. Het zou een ongezonde vetsoort zijn die, wanneer we niet uitkijken met wat we in onze mond stoppen, voor dichtgeslibde aderen zorgt. Veel van deze mythes heb ik in eerdere artikelen al ontkracht. Maar wat als je een meting laat doen en de uitslag blijkt verhoogd? Met dit artikel wil ik je meer inzichten geven in de achtergrond van cholesterol in combinatie met hoge of juist lage waardes.

Zorg dat je weet wat er wordt gemeten en welke factoren hier invloed op hebben

Cholesterol is niet schadelijk

Laten we allereerst even kijken naar wat cholesterol eigenlijk is. Laten we meteen maar de eerste hardnekkige fabel in de prullenbak werpen: cholesterol is geen schadelijke stof. En dan nog een eye-opener: het heeft maar heel weinig te maken met de vetten die je eet. Hè? Maar van vette voeding schiet ons cholesterol toch door het plafond? Nee dus. Als je dit nog denkt, lees dan vooral verder. Dan gaat er vanaf hier een wereld voor je open.

Je lichaam maakt zelf cholesterol aan

Cholesterol is een van de vetsoorten die in ons lichaam van nature voorkomt. Het wordt grotendeels door je lever zelf aangemaakt. Een klein gedeelte (ongeveer 20%) komt van de voeding die we eten.

Je voeding heeft dus helemaal niet zoveel impact op dit niveau! Eet je te weinig voeding met cholesterol, dan zet je lever een tandje bij. Het is dus niet waar dat je door middel van minder (verzadigd) vet eten je cholesterolniveau kunt verlagen. Je lichaam zorgt altijd (uitzonderingen daargelaten) voor voldoende van deze belangrijke stof.

Cholesterol is een vetsoort die in je lichaam van nature voorkomt en vooral door je lever wordt aangemaakt

Cholesterol is onmisbaar

En dat is niet voor niks. Cholesterol is een heel belangrijke bouwstof voor je lichaamscellen. Cholesterol is onder andere betrokken bij de aanmaak van gal en vitamine D. Ook is het een ontzettend belangrijke grondstof voor de productie van je hormonen. Onmisbaar dus! Als je dit zo leest begrijp je misschien wel dat we niet zonder cholesterol kunnen. Maar wat is er dan aan de hand als het cholesterol na een meting toch blijkt te zijn verhoogd? En belangrijker: wat zegt dit eigenlijk?

Cholesterol is onmisbaar voor onder andere de productie van onze belangrijkste hormonen

Het ene cholesterol is de andere niet

Cholesterol kan je zien als een familienaam die verschillende familieleden heeft. De belangrijkste zijn het HDL (High Density Lipoproteïn) en het LDL (Low Density Lipoproteïn). Dan is er ook nog het totaal cholesterol. Ik licht ze hieronder kort toe.

HDL

HDL wordt gezien als het ‘goede’ cholesterol. Dit komt omdat het een opruimfunctie heeft. Het zorgt ervoor dat het teveel aan vetdeeltjes naar de lever wordt teruggevoerd en afgebroken of hergebruikt. Zie het als een rondrijdend stofzuigertje door de bloedvaten.

LDL (-A en -B)

Het LDL doet eigenlijk het tegenovergestelde. Het transporteert vetdeeltjes van de lever naar de bloedvaten. Deze vetdeeltjes kunnen soms blijven plakken aan de vaatwanden. Dit is de reden dat LDL wordt gezien als het ‘slechte’ cholesterol maar dat is eigenlijk iets te kort door de bocht. LDL-deeltjes kunnen veranderen in kleine, compacte deeltjes bij te eenzijdige of de verkeerde voeding. Dit soort slechte voeding kan zorgen voor ontstoken vaatwanden waarin deze kleine LDL-deeltjes makkelijk kunnen blijven plakken. Letterlijk.

Er zijn dus, even kort door de bocht, twee soorten LDL. LDL-A bestaat uit grote deeltjes en LDL-B uit kleine, geoxideerde deeltjes. Deze laatste is de echte bad guy.

LDL-B, ofwel geoxideerd cholesterol, is de echte ‘bad guy’ in de familie van cholesterol.

Alleen LDL-B kan de vaatwand binnendringen en daar schade aanrichten. LDL-A is eigenlijk hartstikke onschuldig. Veel mensen, ook artsen, weten dit niet of steken hun kop in het zand. Het oxideren van het LDL-B cholesterol gaat gepaard met ontstekingen in het lichaam en vice versa: ontstekingen zorgen voor het oxideren van LDL-B. En dát zorgt uiteindelijk voor een groter risico op hart- en vaatziekten. Daarover straks meer.

Totaal cholesterol

LDL en HDL bij elkaar opgeteld vormt het totale cholesterolgehalte. Daar gaat het in de standaard metingen vaak mis. Het totaal cholesterol zegt namelijk te weinig over eventuele gezondheidsrisico’s. Het LDL-gehalte vertelt ons al wat meer, maar wat we vooral moeten weten is in hoeverre het LDL-B verhoogd is. Wat ook belangrijk is: zolang er meer mogelijkheden zijn om vetdeeltjes op te ruimen dan dat er achterblijven in de vaatwanden werkt het lichaam naar behoren.

Een verhoogd cholesterol hoeft dus geen probleem te zijn maar kan wel een signaal zijn dat er iets aan de hand is. Houd hierbij in het achterhoofd dat vooral bij het ouder worden het lichaam zelf meer cholesterol aanmaakt en het normaal is wat hogere cholesterolwaarden te hebben.

Het totaal cholesterol zegt veel te weinig over eventuele gezondheidsrisico’s

Is er sprake van geoxideerd cholesterol?

Een verhoogd cholesterol is geen aandoening op zich, maar kan ons dus vertellen dat er iets niet in balans is. Het gaat hier om een gevolg, niet een oorzaak. Verkeerde voeding (suikers, transvetten, snelle koolhydraten, chemische stoffen) en stress zijn oorzaken die geoxideerd cholesterol in de hand werken. Dit kan zorgen voor ontstekingen, op allerlei plekken in het lichaam.

Oxidatie in het lichaam vindt plaats door bijvoorbeeld: stress, roken, een onstabiele bloedsuikerspiegel, voeding met te weinig voedingsstoffen en antioxidanten. Ook een teveel aan omega 6-vetten en transvetten zijn berucht. Met andere woorden: ons standaard westerse dieet dus.

Alhoewel het gehalte aan transvetten in de voeding de laatste jaren al drastisch is verlaagd zijn er een aantal voedingsmiddelen die je beter links kunt laten liggen. Denk aan oliën uit de industrie (verwerkt in maaltijden en kant-en-klaar producten), koffiecreamer en andere melkpoeders. Granen, goedkope plantaardige olie, snacks, koek en gebak bevatten veel omega 6-vetten.

Meten is weten maar alleen met de juiste kennis

Het is dus uiterst belangrijk om bij de uitslag te weten welk deel van het cholesterol te hoog is.

Een verhoogd LDL kan wijzen op geoxideerd cholesterol en ontstekingsprocessen in het lichaam. Maar dat hoeft dus niet. Het hangt er vanaf of het LDL-A of LDL-B is verhoogd.

Wil je je cholesterol laten meten? Laat je bij de uitslag niet afschepen met een totaal-cholesterolgehalte. Een thuistest verschaft dan ook te weinig duidelijkheid. Laat dus altijd via je huisarts een meting verrichten. Zorg ervoor dat er minimaal 2 waardes worden gemeten: het HDL en het LDL. Bij voorkeur ook LDL-A en LDL-B. Dit laatste wordt niet standaard gedaan. Dat is jammer, maar ook de verhouding tussen HDL en LDL kan wat zeggen over eventuele ontstekingen (en het dus ongezonde cholesterol) in het lichaam. Zeker in combinatie met andere lichamelijk klachten.

Blijkt er in verhouding weinig HDL en veel LDL in het bloed te zitten? Dan is het belangrijk om ook de triglyceriden-waarde te weten. Dit is een andere type vet. Dit wordt vaak wel standaard nagemeten. Alleen een combinatie van deze gegevens geeft een goed beeld van het gehele vetspectrum in jouw bloedvaten.

Vraag bij een cholesterolmeting van tevoren om de juiste waarden. Anders zegt de uitslag straks veel te weinig.

Een leidraad voor de gemeten waarden

Er zijn een aantal algemene referentiewaarden die wat meer duidelijkheid geven (1). Zoals je nu weet zegt dit nog niet voldoende, maar een leidraad kan in sommige uitslagen wel handig zijn.

Een LDL-cholesterol onder de 3,0 mmol/l is over het algemeen goed.
Voor het HDL geldt geen streefwaarde. Een hogere waarde geeft een lager risico op hart- en vaatziekten, dat wordt algemeen erkend. Daarom geldt er voor HDL een minimumgrens van 1,0 mmol/l bij mannen en 1,2 mmol/l bij vrouwen.
De algemene richtlijn is dat je een verhoogd cholesterol hebt als het totaal cholesterol hoger is dan 5 mmol/l óf het LDL-gehalte hoger is dan 3,0 mmol/l. Je snapt nu dat het vooral belangrijk is om te focussen op dat laatste (vooral de LDL-B variant) en dit eventueel naast het HDL niveau te leggen. De ideale verhouding HDL- LDL is 1:4 (LDL is niet meer dan vier keer zo hoog dan HDL).

Let op: Referentiewaardes worden vaak aangepast en kunnen zelfs onderling verschillen. Dit gebeurt door een commissie die grotendeels bestaat uit vertegenwoordigers van de farmaceutische industrie. Voel je de bui al hangen? Een kleine aanpassing levert veel nieuwe medicijngebruikers op. Waar jouw cholesterol vorig jaar nog goed was, lijkt het met de nieuwe waardes ineens te hoog. De samenstelling van de commissie wordt al jaren ter discussie gesteld door een aantal wetenschappers. Helaas heeft dat nog nergens toe geleid.

Te lage waarden zijn ook niet goed

Kan je ook te lage cholesterolwaardes hebben? Dat kan, maar dat gebeurt niet snel. Dat heeft te maken met het feit dat het lichaam zelf zorgt dat de cholesterolwaardes op peil blijven. Voeding heeft ook hier maar weinig invloed op. Wel zijn er aandoeningen bekend die voor een defect in de cholesterolaanmaak zorgen. (2)

Maar het zijn vooral de statines, de medicijnen die worden ingezet voor de verlaging van het cholesterol, die voor een té laag cholesterol kunnen zorgen. Hoe laag te laag is, daar zijn de meningen nogal over verdeeld. Er wordt veel minder onderzoek gedaan naar te lage cholesterolwaardes, dan naar te hoge. Hoge cholesterolwaardes komen nu eenmaal veel vaker voor.

Bestaand onderzoek toont tegenwoordig aan dat mensen met een te lage cholesterolspiegel vaker lijden aan depressies, agressieve buien en, de wereld op z’n kop: hart- en vaatziekten. Uit een grootschalig onderzoek waarbij duizenden vrouwen 19 jaar werden gevolgd blijkt dat een te laag LDL bij vrouwen vanaf 60 jaar zelfs kan leiden tot een verhoogd risico op een hersenbloeding. (3)

Het lijkt in onderzoeken naar voren te komen dat te lage cholesterolwaardes vele malen schadelijker zijn dan te hoge cholesterolwaardes.

Nog een laatste addertje onder het gras

Het cholesterolniveau schommelt flink gedurende de dag met een verschil wat op kan lopen tot 13%! Dit betekent dat je geen doorslaggevende conclusies mag trekken uit één meting. Er zijn nog meer factoren van invloed op cholesterolwaarden:

Leeftijd
Naarmate je ouder wordt stijgt de natuurlijke cholesterolwaarde: het lichaam wil je beschermen tegen ontstekingen!
Stress
Een drukke baan? Veel ballen hoog te houden? Of heb je juist vakantie en bevind je je in een ontspannen periode? Het moment waarop je een meting laat doen kan veel invloed hebben. Ook eventuele spanningen voorafgaand aan de meting kunnen er zomaar voor zorgen dat de uitslag hoger uitvalt. Een eenmalige meting zegt dus te weinig. Laat het dus meerdere keren meten op verschillende momenten.
Cyclus
Vrouwelijke hormonen (oestrogenen) beschermen de vaatwand. Dit maakt ze minder vatbaar voor schade door een hoge bloeddruk of een hoog cholesterol. Dit is ook een reden dat vrouwen op latere leeftijd last krijgen van hart- en vaatkwalen dan mannen. In de tweede helft van de menstruatiecyclus ligt het natuurlijke totale cholesterol 25% hoger dan in de eerste helft. Ook een zwangerschap heeft grote invloed, tot wel 50% verhoging.
Leefstijl
Roken, te weinig beweging, op hormonen gebaseerde medicijnen (zoals de pil en corticosteroïdenzalf) hebben allemaal invloed op de cholesterolwaardes.
Voeding
Suiker en ongezond (trans)vet werken cholesterolverhogend. Groente en fruit heeft een verlagend effect. Ook (intermitterend) vasten geeft verlaagde waardes. (4)
Ziekte
Bepaalde aandoeningen verhogen het cholesterol. Mensen met diabetes type 2 – met geen, of niet goed afgestelde medicijnen – hebben vaak ook een verhoogd cholesterol. Aandoeningen aan de lever, gal en nieren zorgen voor hetzelfde resultaat.

Je kunt geen doorslaggevende conclusies trekken uit één cholesterolmeting.

Met meer kennis naar de arts

Je weet nu in grote lijnen wat nodig is voor een goede interpretatie van een cholesterolwaardenuitslag. Hieronder nog even een korte samenvatting waarmee jij naar je arts kunt stappen.

Laat meerdere metingen doen, op verschillende momenten.
Vraag expliciet naar de uitslag van het HDL én LDL en de verhouding hiertussen. Laat, wanneer het lukt, ook het LDL-A en LDL-B meten.
Neem je algehele gezondheid met je arts onder de loep. Ga op zoek naar de oorzaak van een werkelijk te hoog cholesterol.
Laat je niet zomaar en langdurig medicijnen aansmeren, tenzij strikt noodzakelijk (levensbedreigend). Er zijn veel manieren om door middel van leefstijl een verhoogd (LDL) cholesterol op een natuurlijke manier te verlagen of meer in balans te brengen. Zie daarvoor de volgende artikel: https://energiekevrouwenacademie.nl/cholesterol-verlagen-voeding-tien-suggesties/

Wil je meer lezen over dit belangrijke onderwerp, lees dan dit:

Het grote cholesteroldoolhof; laat je niet misleiden (1)

Het grote cholesteroldoolhof; laat je niet misleiden (2)

Cholesterol en hartziekte; er is wel een verband maar anders dan je denkt

Een familiair/erfelijk te hoog cholesterol is een gecompliceerder verhaal. Dit is doorgaans niet met voeding op te lossen helaas. Medicijnen zijn dan soms nodig. Maar is dit bij jou niet het geval, dan heb je met voeding en leefstijl hier zeker een positieve invloed op.

Als je dit artikel waardevol vindt voor je gezondheid en vitaliteit help dan mee dit te verspreiden door het te delen met andere vrouwen. Dit kan door middel van de social media knoppen. Ik vind het ook altijd fijn als je een reactie achterlaat.

Bronnen: