Endometriose en voeding; je kunt veel meer dan je denkt

Marjolein Dubbers

Afgelopen week vroeg Liesbeth me of ik haar voedingsadvies kon geven. Ze heeft veel last van endometriose en had gehoord dat je daar met voeding invloed op hebt. Ik ben er inmiddels van overtuigd dat we met voeding overal invloed op hebben (we eten ieder jaar tien keer ons eigen lichaamsgewicht; ik begrijp niet dat er artsen zijn die nog denken dat dat niet veel uitmaakt voor onze gezondheid) dus ben eens goed in dit onderwerp gedoken. Vandaag mijn artikel, voor Liesbeth en alle andere vrouwen die worstelen met endometriose.

Wat is endometriose eigenlijk?

Endometriose is de naam die artsen geven aan een ziekte waarbij weefsel dat lijkt op baarmoederslijmvlies (dat zich normaal gesproken alleen in de baarmoederholte bevindt) ook buiten de baarmoeder voorkomt. Dit weefsel kan zich dan nestelen op bijvoorbeeld het buikvlies, op of in de darmwand, tussen de baarmoeder en de blaas en op of in de eierstokken. In zeldzame gevallen kan het zelfs in de borstholte voorkomen. Deze plekken worden endometriosehaarden genoemd.

Deze endometriosehaarden reageren op je gewone cyclus. Het dikker geworden baarmoederslijmvlies met bloed wordt op de normale manier tijdens de menstruatie afgestoten, maar het bloed van deze andere weefselhaarden kan vaak niet worden afgestoten of opgeruimd. Tijdens de menstruatie kunnen ze dan bronnen worden van ontstekingen. Dit kan op termijn weer leiden tot cystes of verklevingen van verschillende weefsels en organen. Veel vrouwen ervaren deze bronnen van ontstekingen als (zeer) pijnlijk. Een op de tien vrouwen schijnen last te hebben van endometriose.

Hoe weet je of je endometriose hebt?

Hevige pijn in je buik tijdens je menstruatie is dan ook het belangrijkste symptoom dat erop kan wijzen dat je last hebt van endometriose. Liesbeth vertelde me dat ze het dan soms uitschreeuwt van de pijn, terwijl ze echt niet kinderachtig is.

Andere symptomen kunnen zijn:

veel en vaak buikpijn en/of bekkenpijn
darm- en blaasproblemen (darmkrampen, obstipatie of diarree, pijn bij plassen)
pijn bij het vrijen
lage rugpijn of pijn in de bovenbenen (vooral tijdens de menstruatie)
PMS
algehele vermoeidheid
verminderde vruchtbaarheid

In alle gevallen worden de klachten erger tijdens de menstruatie. Dit is dus belangrijk om te vermelden als je hiervoor je huisarts bezoekt. Klachten kunnen in de loop der jaren erger worden en langer aanhouden als je er niets aan doet. Wacht dus niet te lang om in actie te komen.

Waar komen deze haarden vandaan?

Volgens artsen is het onbekend wat de oorzaak is van het woekeren van dit baarmoederslijmvlies. Er zijn diverse onderzoeken die aantonen dat toxische stoffen zoals bepaalde pesticiden (1), of chemische stoffen die veel voorkomen in producten als zonnebrand en nagellak (2) endometriose kunnen verergeren. Deze stoffen staan ook bekend als xeno-oestrogenen: chemische stoffen die zich in ons lichaam gedragen als oestrogeen, maar een heftigere werking hebben op ons lichaam dan ons lichaamseigen oestrogeen. Je kunt endometriose dan ook zien als een teveel aan oestrogeen (oestrogeendominantie) in het lichaam. Een niet optimaal werkende lever die normaal gesproken zorgt voor afvoer van te veel oestrogenen en toxische stoffen kan de zaak verergeren.

Het is slim om je als vrouw bewust te zijn van deze toxische stoffen in onze omgeving en ze, waar mogelijk, te vermijden. In ieder geval in je cosmetica- en verzorgingsproducten, maar ook je huishoudelijke producten en je voeding. Kies zoveel mogelijk voor 100% natuurlijk. Meer over xeno-oestrogenen kun je lezen in: Xeno-oestrogenen; een tsunami van hormoonverstorende stoffen.

De standaardbehandeling: medicijnen of operaties

Uiteraard wordt als eerste behandeling vaak de pil voorgeschreven, waardoor een eisprong wordt voorkomen en er minder baarmoederslijmvlies wordt opgebouwd. Hierdoor is de endometriose minder actief. Hetzelfde effect hebben andere medicijnen die worden ingezet, waaronder progestageenhormonen. Alle medicijnen tegen endometriose remmen de eirijping, de eisprong en groei van het baarmoederslijmvlies. In sommige gevallen kunnen endometriosehaarden hierdoor slinken en zelfs ‘opdrogen’. Maar de oorzaak wordt niet weggenomen.

Is de pijn ondraaglijk geworden, of als er sprake is van een kinderwens bij jonge vrouwen, dan kan er ook een operatie worden ingezet. De endometriosehaarden en mogelijke verklevingen worden dan zo goed mogelijk verwijderd.

Wat kan je zelf met je voeding doen?

Het schijnt dat veel vrouwen in de buikholte een of meerdere verouderde endometriosehaarden hebben zitten. Dit zijn dan littekens geworden van plekjes slijmvlies die ooit actief zijn geweest maar die het lichaam zelf heeft opgeruimd. Dat kan dus! Je lichaam heeft een enorm groot zelfhelend vermogen; het heeft alleen jou nodig om het de juiste hulpmiddelen daarvoor te geven. Tijd voor teamwork dus!

Er is daadwerkelijk zoiets als een endometriose-dieet. Twee Engelse onderzoekers, Dian Shepperson Mills en Michael Vernon, schreven het boek Endometriosis: a key to healing through nutrition. Dit boek geeft duidelijke richtlijnen als het gaat om voeding en staat vol met wetenschappelijke verwijzingen naar onderzoeken die deze richtlijnen onderbouwen. Ik zal hieronder in het kort de essentie weergeven.

De kern waar het om draait: versterk je immuunsysteem en lever

Alle adviezen in dit boek draaien in feite allemaal om het versterken van je immuunsysteem. Doordat het baarmoederslijmvlies zich bevindt op plekken waar het niet hoort te zitten ontstaan er ontstekingen. Je immuunsysteem werkt extra hard om deze zoveel mogelijk binnen de perken te houden. Dit is een belangrijke oorzaak van de vermoeidheid die met endometriose gepaard gaat: je lichaam werkt zich tien slagen in de rondte om deze ontstekingen tegen te gaan. Het gaat er dus om om enerzijds je immuunsysteem zo sterk mogelijk te maken en anderzijds alle voeding (en andere stoffen) die ontstekingen kunnen opwekken te vermijden.

Als er iets is wat ontstekingen in het lichaam aanwakkert en je immuunsysteem verzwakt dan is dit een verhoogde bloedglucosespiegel. Het gaat er dus om, om je bloedglucose zo stabiel mogelijk te houden.

Schep dit vooral op je bord

Doordat je lichaam waarschijnlijk gevoelig is voor toxische stoffen en/of je lever deze niet goed kan afvoeren, is het verstandig om zoveel mogelijk biologisch te eten. Dit even voorop gesteld.

Alle soorten groenten in alle kleuren van de regenboog. Liefst zo vers mogelijk en veel groen. Uit een Italiaans onderzoek (3) bleek dat het eten van vooral groene groenten (in combinatie met vers fruit) zorgde voor een lager risico op endometriose.
Fruit maar niet al te zoet. Vermeng fruit met wat gezonde vetten zodat je bloedglucose niet te snel stijgt.
Allerlei soorten ongebrande noten, zaden en pitten.
Gezonde vetten zoals kokos, ghee, avocado’s, olijven, grasboter.
Glutenvrije granen zoals quinoa, zwarte rijst, boekweit, zilvervliesrijst.
Allerlei soorten plantaardige melk (notenmelk, havermelk e.d). Liefst zelf gemaakt.
Gezonde zetmelen zoals zoete aardappel, pastinaak, aardperen (met mate).
Linzen en andere peulvruchten (met mate)
Biologische eieren (liefst biologisch dynamisch)
Rauwe cacao
Biologisch, liefst grasgevoerd vlees (maar pas op met rood vlees)
Op zich is vette vis gezond maar veel vissen, ook wild gevangen, bevatten toxines. Persoonlijk zou ik vis vermijden als ik endometriose zou hebben. Zorg dan wel voor voldoende omega 3 in de vorm van krillolie of algenolie.
Lijnzaad (maal het zelf in een elektrisch koffiemolentje) is heel gezond vanwege de lignanen. Dit helpt mee een teveel aan oestrogenen af te voeren.
Krachtige ontstekingsremmers: gember en kurkuma. Zet hier iedere dag een heerlijke pot thee mee.

Wees hier (heel) voorzichtig mee

Vermijd zoveel mogelijk alle zoetigheid en snelle koolhydraten die je bloedglucose omhoog stuwen. Wees ook voorzichtig met alles wat een hoge glycemische lading heeft, dat wil zeggen: alles wat je bloedglucosespiegel snel laat stijgen. Dit is moeilijk, ik weet het, maar als er iets is dat je hormoonbalans verstoort, dan is het dat steeds weer het hormoon insuline in actie moet komen om een te hoge bloedglucose naar beneden te brengen.
Vermijd tarwe, rogge, gerst, spelt en kamut omdat ze gluten bevatten. Gluten irriteren je darmwand, wat ontstekingen kan bevorderen. Vermijd vooral tarwe: 80% van de vrouwen met endometriose is intolerant voor tarwe. Uit onderzoek blijkt dat het schrappen van gluten veel verlichting kan geven (4).
Vermijd zuivel en vooral melk. Net als gluten irriteert zuivel je darmwand, wat kan leiden tot meer ontstekingen.
Vermijd zoveel mogelijk bewerkte voeding en maak alles zelf. Veel bewerkte voeding bevat toegevoegde zoetigheid of tarwe. Daarbij tevens synthetische stoffen die moeten zorgen voor geur, kleur en smaak en een langere houdbaarheid. Een aantal van deze synthetische stoffen kunnen een oestrogeenwerking hebben, wat je nu juist probeert te voorkomen. In plastic verpakte voeding kan ook synthetische stoffen bevatten.
Vermijd slechte vetten. Als je alle bewerkte voeding vermijdt heb je een groot deel hiervan al verbannen. Verhit thuis alleen in kokosolie, palmpitolie of ghee. Olijfolie is gezond maar verhit die niet te hoog, een beetje verwarmen kan wel. Verhit nooit in maisolie of zonnebloemolie: dit bevordert ontstekingen. Eet roomboter in plaats van margarine en frituur liever niet.
Wees heel voorzichtig met cafeïne, dit werkt oestrogeenverhogend. Vrouwen met endometriose die stopten met koffie drinken rapporteerden aanzienlijk minder pijn. Hetzelfde geldt voor alcohol en energiedrank. Ze belasten de lever die je juist nodig hebt om toxische stoffen te verwijderen.
Eet geen sojaproducten behalve gefermenteerde soja zoals tempé of miso. Sojaproducten hebben een oestrogeenverhogend effect.

Ik adviseer deze voeding ook in mijn boek Het Energieke Vrouwen Voedingskompas.

Als je nog gewend bent aan twee keer per dag brood en veel bewerkte voeding, dan kan dit een behoorlijke omschakeling betekenen, maar juist dan kan je winst enorm groot zijn! Ik ken vrouwen die helemaal pijnvrij zijn geworden dankzij een nieuw voedingspatroon. Een goede detoxkuur onder begeleiding om je lever te ondersteunen een overdaad aan oestrogenen en toxische stoffen af te voeren kan je hier ook bij helpen.

Er kan bij endometriose ook sprake zijnvan een zware metalen vergiftiging, insulineresistentie, cortisolresistentie en een groot tekort aan bepaalde vitaminen, mineralen, eiwitten en vetten. Het is zinvol om dit eens na te laten meten.

Pak endometriose bij de wortel aan en neem geen genoegen met symptoombestrijding. Je bent het zó waard! (Laatste tip: in de facebookgroep Endometriose Lotgenoten is enorm veel kennis aanwezig.)

Als je dit artikel waardevol vindt voor je gezondheid en vitaliteit help dan mee dit te verspreiden door het te delen met andere vrouwen. Dit kan door middel van de social media knoppen. Ik vind het ook altijd fijn als je een reactie achterlaat. Heb jij baat gehad bij het veranderen van je voeding bij endometriose?

Bronnen

1 https://www.webmd.com/women/endometriosis/news/20120511/sunscreen-ingredient-linked-endometriosis#1

2 https://www.webmd.com/women/endometriosis/news/20120511/sunscreen-ingredient-linked-endometriosis#1

3 https://academic.oup.com/humrep/article/19/8/1755/2356458

4 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=PMID%3A+++++23334113