Obesitas en het gevecht om onze beperkte maaginhoud
Op 19 juni 2013 heeft de American Medical Association (AMA) verklaard dat obesitas een ziekte is. Ze verklaart daarbij dat er een scala aan medische ingrepen nodig is om deze ziekte te behandelen en te voorkomen. Hierbij wordt gedacht aan maagverkleiningen en medicatie. Ik vind dit schokkend nieuws want volgens mij is dit dweilen met de kraan open. Het gaat mijns inziens namelijk om het gevecht dat gevoerd wordt door de voedingsindustrie tegen onze beperkte maagomvang. Laat me je dit uitleggen.
Obesitas is absoluut een uitdaging om aan te werken
Iedereen die niet blind is, kan met zijn of haar eigen ogen zelf makkelijk vaststellen dat overgewicht en obesitas (een zwaardere vorm van overgewicht :-)) een grote uitdaging aan het worden is. Als je dit al niet zelf iedere dag letterlijk aan den lijve ondervindt. Volgens de cijfers van het CBS (1) is overgewicht in Nederland de afgelopen 30 jaar fors toegenomen. Was in de 80-er jaren 27% van ons te zwaar, we zitten nu op 41%. Obesitas onder volwassenen nam nog sterker toe, van 5% toen naar 12% nu. Van de vrouwen boven de 50 jaar is maar liefst méér dan de helft te zwaar. Au! Er dus wel degelijk reden om in actie te komen. Maar wat is een gezonde actie in deze? Maagverkleiningen en medicatie?
Waar liggen de verantwoordelijkheden?
Tot medio vorige eeuw was er nauwelijks sprake van obesitas. Zijn we met elkaar de afgelopen 30 jaar zoveel méér gaan eten dat het deze stijging van mensen met overgewicht en obesitas kan verklaren? Aten we vroeger 6 boterhammen en een bord warm eten en eten we nu 60 boterhammen en 10 borden warm eten? Overeten we ons massaal aan broccoli, appels, eieren, ongebrande noten, aardappelen of havermoutpap? Nop. Niemand zal zich overeten aan echt voedsel, onze maag zegt gewoon een keer “stop; ik zit vol”.
Het heikele punt is dat we de afgelopen 30 jaar hele ándere dingen zijn gaan eten. We hebben écht voedsel, voedsel dat ons lichaam herkent als voedsel, voedsel dat onze ouders merendeels aten en waarvan onze maag aangaf dat er genoeg gegeten was, vervangen door op-voeding-lijkende-substanties die gemaakt worden in een chemische fabriek. En in heel veel van deze op-voeding-lijkende-substanties zitten stoffen die enerzijds ons verzadigingsgevoel (voelen dat je genoeg hebt gegeten) lam leggen en anderzijds verslavend zijn, zodat wij snakken naar méér van hetzelfde.
De voedingsindustrie levert een gevecht om onze maaginhoud
Vóór de 80-er jaren bestonden producten als brood, mayonaise en yoghurt uit 3 of 4 eenvoudige ingrediënten. Hetzelfde geldt voor vis- of vleeswaren. Tegenwoordig kunnen er wel 20 chemische toevoegingen inzitten. De kans is groot dat er naast allerlei toegevoegde transvetten, suikers en zouten ook chemische E-nummers inzitten. Het probleem met een aantal van deze stoffen is dat ze een verslavende werking hebben én ons verzadigingsgevoel verstoren en dat is precies wat de voedingsindustrie wil. Ze willen namelijk graag zoveel mogelijk aan ons verkopen want dat is goed voor hun winstcijfers.
Het gaat met name om suikers, vetten en zouten, maar ook smaakversterker MSG (dat veel verschillende schuilnamen heeft) is een boosdoener. Overigens bedoel ik met suikers ALLE vormen van suikers, inclusief geraffineerde koolhydraten zoals witmeel. Ik denk dat iedereen wel herkent dat het vaak erg moeilijk is om een klein handje chips, een klein stukje chocola, één koekje of een normale punt pizza te eten en dan te stoppen. Twee happen vraagt gewoon om méér en dat is precies wat de voedingsindustrie wil. Dat we snakken naar méér. Waarom denk je dat de verpakkingen van cola, chips en pizza’s de laatste jaren steeds groter zijn geworden? En ondertussen eten we daardoor ook nog eens steeds minder gezonde appels en broccoli waardoor ons lichaam bouwstoffen tekort gaat komen en ook dáárdoor blijft roepen om voedsel.
Wist je dat tweederde van de calorieën die we binnen krijgen via bewerkt eten uit de supermarkt afkomstig is van maar vier gewassen? Soja, tarwe, mais en rijst zijn wereldwijd de goedkoopste grondstoffen en zitten overal in.
Ratten blijven cheesecake eten ondanks electroshocks
Suikers, transvetten en zouten zijn stoffen die verslavend werken op ons brein. Dit is in heel veel onderzoeken aangetoond. In de 60-er jaren werd door Anthony Sclafani, student aan de Universiteit van Chicago, al aangetoond dat ratten onbeheerst blijven eten van “supermarkt” voedsel: een mix van zoete en vette producten uit de supermarkt. Hij maakte een mengsel van onder andere gezoete gecondenseerde melk, chocolade koekjes, salami, kaas, melkchocola en pindakaas. De ratten waren binnen enkele weken extreem obees. Dit overeten gebeurde niet met hun normale voedsel. In Florida is een onderzoek geweest waaruit bleek dat ratten zelfs cheesecake bleven eten ondanks het feit dat ze een elektroshock konden verwachten bij het eerst hapje.
Het gaat niet alleen om de smaak
In eerste instantie dachten onderzoekers dat we blijven eten omdat we de smaak zo lekker vinden. Dat we méér van deze smaak in onze mond willen. Maar er blijkt meer aan de hand te zijn.
Uit veel onderzoek blijkt dat voedsel, met name voedsel dat een hoog percentage suikers, vetten en/of zouten bevat, dezelfde werking op ons brein heeft als cocaïne, morfine en nicotine. Wetenschappers van het Princeton Neuroscience Institute (2) hebben aangetoond dat bij ratten die in korte tijd veel suiker aten, een stijging optrad van het dopaminegehalte. Dopamine is het hormoon waardoor we ons lekker voelen. Het is in feite een beloning van ons lichaam voor wat we gegeten hebben: namelijk energierijk voedsel (suikers, vetten en zouten) en dat is precies wat ons lichaam nodig heeft om te overleven. Met mate dan wel! Maak je het té vaak en té veel aan, dan kan je verslaafd raken aan dopamine en wil je dus meer en meer eten om het gevoel terug te krijgen.
De wetenschappers uit Princeton hebben dit bevestigd. Ze kwamen er achter dat aan suiker gewend geraakte ratten die opeens géén suikers meer kregen, ontwenningsverschijnselen van drugs vertoonden, zoals het zich terugtrekken in een veilig tunneltje en klapperende tanden. Ze waren te angstig geworden om op onderzoek uit te gaan, wat ze normaal gesproken altijd doen. Ook gingen ze opeens aan de alcohol en aten ze nog méér als ze opeens weer suikers kregen. Het leken echte junkies te zijn geworden. Kortom: ratten raken verslaafd aan supermarkt-eten dat is volgestouwd met suikers, (trans)vetten en zouten.
In hoeverre is ons supermarktvoedsel voor mensen verslavend?
Oke, oke, oke, mensen zijn geen ratten, ik weet het. Maar kijk gewoon eens naar jezelf. Stel jezelf de vraag wat er met jou aan de hand is als je wéér een greep doet in de zak chips, de koekjestrommel, de chocolaatjes, de zoutjes, de fles wijn, de koelkast met nóg een stuk cheesecake of het vriesvak met magnums. Terwijl je wéét dat nog méér ervan niet gezond voor je is. Misschien wil je zelfs wel afvallen. Welk mechanisme is hier aan het werk? Waarom redt je gezonde verstand het niet van je verlangen naar nog méér? Zou het kunnen dat ons supermarktvoedsel; ofwel de op-voedsel-lijkende-substanties-uit-een-chemische-fabriek vol met suikers, vetten, zouten en MSG een verslavende werking hebben op je brein? Durf jij het uit te sluiten?
Ik niet. Ik heb te lang geworsteld met een suikerverslaving om te denken dat overgewicht en obesitas draait om een gebrek aan wilskracht. Ik geloof niet dat de helft van de vrouwen 50+ gebrek aan wilskracht heeft als het gaat om wat ze eten. Los van het feit dat het voor vrouwen 50+ sowieso al moeilijk is om hun oude gewicht te behouden vanwege hormonale veranderingen (die door van alles kunnen worden beïnvloed; ons gewicht wordt niet alleen bepaald door wat we eten) ben ik ervan overtuigd dat er iets anders aan de hand is. Niemand wil echt veel te zwaar zijn.
De voedingsindustrie zoekt naar ons “zevende hemel” gevoel
Ik denk dat ook de voedingsindustrie de verslavende werking van haar producten niet uitsluit. Ik denk dat ze het zelfs omarmt. Onze verslaving aan suikers, (trans)vetten , zouten en E-nummers zoals MSG is namelijk haar grootste wapen in de strijd tegen onze beperkte maagomvang. De voedingsindustrie bestudeert hersenscans om vast te stellen hoe wij neurologisch op bepaalde voedingsmiddelen reageren, vooral op suiker. Ze zijn voortdurend op zoek naar de juiste hoeveelheid suiker in een bepaald product, die ons het “zevende hemel” gevoel zal geven: het gevoel waarbij zoveel mogelijk van de verslavende dopamine vrij gaat komen, terwijl we het voedingsproduct nog lekker vinden. Unilever heeft een marketingcampagne gelanceerd in Amerika waarin ze ons verkoopt dat het eten van ijs een manier is om onszelf gelukkig te maken. “Wees gelukkig en eet ijs!”. Zij weten dat en wij weten dat. Helaas is dit geluk van slechts zeer korte duur en heeft het een zwaarwegende keerzijde.
Volgende week volgt deel 2 van dit artikel. Wil je alvast méér lezen over de de tips and tricks van de voedingsmiddelenindustrie en hoe het eigenlijk zover gekomen is, dan kan ik je het boek Een pleidooi voor echt eten van onderzoeksjournalist Michael Pollan van harte aanbevelen.
Als je dit artikel waardevol vindt voor je gezondheid en vitaliteit help dan mee dit te verspreiden door het te delen met andere vrouwen. Dit kan door middel van de social media knoppen. Ik vind het ook altijd fijn als je een reactie achterlaat.
Bronnen
1 https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2012/27/steeds-meer-overgewicht