Eiwitten: aten we vroeger echt iedere dag mammoet?

Ik ben er een voorstander van om te eten zoals onze verre voorouders aten: zo natuurlijk mogelijk. Ik ben niet de enige; boeken over oer- en paleodiëten vliegen ons om de oren. Ik sta echter verbaasd over de, in mijn ogen, behoorlijke hoeveelheden vlees en vis die hierbij worden geadviseerd, om maar voldoende eiwitten binnen te krijgen. Ik vraag me af of de auteurs écht denken dat onze voorouders bij iedere zonsondergang een stuk vlees aan het spit hadden. En of ze nooit hebben gehoord van plantaardige eiwitten. 

Eiwitten zijn onze bouwstoffen

Een ander woord voor eiwit is proteïne. Dit woord komt van het Griekse woord protos dat eerste of belangrijkste betekent. Ons lichaam kan ook inderdaad niet zonder eiwitten. Eiwitten zijn onze bouwstoffen; hiermee moet ons lichaam zichzelf iedere dag opnieuw weer opbouwen. Uit eiwitten worden ook veel hormonen gemaakt. De eiwitten die we eten bestaan uit ongeveer 20 verschillende aminozuren. Van deze 20 kan het lichaam er zelf twaalf aanmaken, maar acht moeten uit onze voeding komen. Dit noemen we essentiële aminozuren. Met deze 20 aminozuren bouwt ons lichaam zelf ca 100.000 nieuwe eiwitten die allemaal hun specifieke functie hebben. Naast koolhydraten en vetten zijn eiwitten dus zeker belangrijk om op te nemen in onze voeding.

Aten we echt iedere dag vlees en vis?

Oer- en paleodiëten gaan uit van wat de mens at in de tijd dat we nog jagers-verzamelaars waren. De mannen gingen op jacht naar vlees en vis en de vrouwen verzamelden de bessen, knollen, wortels, eetbare bladeren, insecten, eieren en het fruit. De aanhangers van het oerdieet willen ons laten geloven dat de mannen vrijwel iedere dag met een biefstuk of konijnenboutje thuis kwamen. Als ik de kookboeken lees promoten ze het eten van bijna dagelijks een stuk(je) vlees of vis. Vegetarische gerechten zijn er nauwelijks in te vinden. Naar mijn persoonlijk mening hebben ze hiermee het oerdieet in de hoek van de ongezonde eet- en levensstijlen ondergebracht. Oef, dat is nogal een uitspraak! Laat me je uitleggen waarom ik dat vind.

De vrouwen zorgden voor het allergrootste deel

Uit paleontologisch onderzoek blijkt dat vrouwen zorgden voor het overgrote deel van de voeding. De mannen kwamen echt niet iedere dag aanzetten met een gazelle of groot stuk wild. Als ze al thuis kwamen met vlees dan was het vis of gevogelte. Het valt namelijk helemaal niet mee om een mammoet, leeuw of gazelle aan het spit te krijgen als je alleen een speer hebt. Het echt paleodieet bestond voornamelijk uit veel groenten, knollen, wortels, zaden, eieren, noten en af en toe een stukje vlees of vis. Wil je meer weten over het werkelijke paleo dieet luister dan eens naar deze  TED-lezing van archeologe Christina Warinner. 

Vis werd méér gegeten dan vlees omdat het makkelijker te vangen was. Onze hersenen, althans het gedeelte waarmee we nadenken, hebben we als mensheid gevormd in de tienduizenden jaren dat we ergens hebben gewoond waar vis rijkelijk op het menu kon staan. Het is de omega-3 uit vis waardoor onze neocortex, onze denkhersenen zeg maar, is ontstaan.

Eiwitten; volwaardig versus onvolwaardig?

Dierlijke eiwitten bevatten alle acht aminozuren die ons lichaam niet zelf kan opbouwen en die we dus uit onze voeding moeten halen. Ze worden daarom ook wel hoogwaardige eiwitten genoemd. Plantaardige eiwitten zijn eiwitten uit granen, peulvruchten, noten, zaden, paddestoelen en groenten. Deze eiwitten worden onvolwaardig genoemd omdat ieder apart product één of meer van de benodigde aminozuren mist. Vegetariërs weten daarom al lang dat het goed is om beide te eten: granen én peulvruchten.

Door de woordkeuze ‘volwaardig’ en ‘onvolwaardig’ zijn we met elkaar gaan geloven dat we dierlijke eiwitten nodig hebben. Dat plantaardige eiwitten niet goed genoeg zijn. Mensen die opeens (méér) gaan sporten vragen zich af of ze wel voldoende eiwitten binnen krijgen. Moeten ze niet méér vlees gaan eten? Veel sporters denken bij eiwitten alleen aan vlees.

Is  ‘volwaardig eiwit’ ook altijd het gezondst?

De vraag die we té makkelijk over het hoofd zien is of volwaardige eiwitten in het voedingsproduct wel altijd het best voor ons lichaam zijn. We zien, zoals zo vaak, voor het gemak de werking van ons lichaam maar even over het hoofd. Zoals we jarenlang onterecht hebben gedacht dat we van vet eten, zelf vet worden. Alsof ons lichaam op onze voeding niet haar ongelooflijk complexe stofwisselingssyteem loslaat.

Er is inmiddels veel onderzoek waaruit blijkt dat door ons ingenieuze stofwisselingssysteem ons lichaam prima in staat is om uit plantaardige eiwitten álle benodigde aminozuren op te bouwen. En ja, natuurlijk moet je daarvoor een variatie aan plantaardige producten eten. Maar wie wil er nu iedere dag kikkererwten op haar bord? Of broccoli? Plantaardig eten vraagt als vanzelf om variatie omdat er zo ontzettend veel variatie aan plantaardig voedsel is.

Nogmaals: is ‘volwaardig eiwit’ ook het gezondst?

Aan het eten van veel dierlijk voedsel zitten nadelen. Nadelen die je niet over het hoofd mag zien als je met je vitaliteit en gezondheid bezig bent. Behalve dat er veel vet en nul vezels inzitten én het lastig voor je darmen is om te verteren, zijn er inmiddels honderden onderzoeken die aantonen dat het eten van veel dierlijke eiwitten samenhangt met onze Westerse welvaartsziektes: hart- en vaatziektes, kanker, botontkalking, darmproblemen, overgewicht, auto-immuunziektes, nieraandoeningen en zelfs diabetes.   Twaalfjarig onderzoek waaraan ca 90.000 vrouwen deelnamen (1) toonde bijvoorbeeld aan dat vrouwen die elke dag (rood) vlees aten twee keer zoveel kans hadden op borstkanker als vrouwen die minder dan drie keer per week vlees aten. Er zijn zoveel van dit soort onderzoeken. Zie voor een uitgebreid overzicht hiervan de vele referenties in het boek The China Study van Colin Cambell  of lees dit interessante boek zelf. Helaas nog niet vertaald in het Nederlands.

Nog één keer: is ’volwaardig eiwit’ altijd het gezondst?

Hier tegenover staan inmiddels honderden onderzoeken dat plantaardige producten juist gezond voor ons zijn. Omdat er veel geld voor beschikbaar is, is er veel onderzoek gedaan naar de relatie tussen voeding en kanker. Iedere keer weer komen deze onderzoeken erop neer dat de plantenwereld de belangrijkste bron is van kankerwerende stoffen. Kruiden, paddenstoelen, groenten, zaden, rood fruit, algen; ze bevatten allemaal stoffen die ervoor zorgen dat kanker minder kans krijgt. Ook als je al kanker hebt. Lees voor meer informatie hierover mijn blog Superfoods nr 1: onze eigen magische groenten of lees het boek Eten tegen kanker van de artsen Beliveau en Gingras.  Als plantaardig voedsel kanker buiten de deur houdt, zou het dan ook niet andere nare ziektes buiten de deur kunnen houden? Gewoon omdat het blijkbaar heel gezond voor ons is? Ik denk van wel.

Hoe biologisch is biologisch nog?

Alle oerdiëten zeggen dat je beter geen vlees kunt eten van de bio-industrie en dat biologisch beter is. Enerzijds vraag ik me af of dit voor alle portemonnees haalbaar is. “Dankzij” de bio-industrie zien we heel goedkope prijskaartjes op ons vlees. De biologische variant kan wel eens drie keer zo duur zijn. Dat zou voor de meeste portemonnees wél haalbaar zijn als de oerdiëten ervoor zouden pleiten om vlees als een speciale traktatie te zien waar je jezelf rustig eens per week op mag trakteren. Maar dat zeggen ze niet.

Anderzijds vraag ik me af hoe biologisch een biologisch dier nog is. Vijftig jaar geleden waren er nog vele verschillende koeien- en kippenrassen. Doordat het fokken werd afgestemd op “veel vlees voor zo min mogelijk geld” is deze diversiteit teruggebracht tot grotendeels nog maar één soort: industrie-kip en industrie-koe. Het feit dat ze vandaag buiten mogen lopen en gras eten maakt ze nog niet biologisch. (Lees meer hierover in het leerzame boek  Dieren eten van JS Foer). 

En hoe biologisch is kweekzalm of gekweekte pangasius? Hoe biologisch is het om tonijn te eten als je weet dat er zoveel bijvangst dood terug de zee in wordt gegooid? We vissen langzaam maar zeker onze zeeën en oceanen leeg. Mijn gezondheid hangt af van de gezondheid van onze planeet. Ik kies er bij voorkeur voor om, zo goed en zo kwaad als dat gaat, keuzes te maken die voor ons allebei gezond zijn.

Ja, je kunt zeker topsporten op plantaardige eiwitten!

Ik ben niet tegen het eten van vlees. Ik noem mezelf een vegetariër die af en toe buiten de lijntjes kleurt. Ik eet soms wat vlees of vis omdat het zo uitkomt of ik niet moeilijk wil doen. Maar ik zal er niet voor kiezen. Ik ben echter jarenlang een junkfood vegetariër geweest: ik at geen vlees en geen vis maar verder niet echt heel erg bewust en gezond. Hiervoor heb ik enkele jaren geleden de rekening gekregen. Ik weet nu pas wat ik toen miste aan bouwstoffen. Het valt niet mee om écht gezond vegetarisch en zeker veganistisch te eten. Dan moet je goed weten wat je doet.

Ik kies nu bij voorkeur voor een grote variatie aan (biologische) plantaardige voeding, aangevuld met biologische eieren. Ik probeer minimaal zeven stuks groenten en drie stuks fruit per dag te eten en ik voel me er uitstekend bij! Wil je inspiratie voor gezonde ontbijt-, lunch- en snackrecepten kijk dan eens hier. 

O ja, en wat het sporten betreft: deze vrouwen en mannen bewijzen dat je kunt topsporten op een uitsluitend plantaardig dieet:

1. Mijn grote heldin is Ruth Heidrich; kreeg borstkanker en schakelde daarna over op uitsluitend plantaardige voeding. Liep vervolgens marathons en triatlons toen ze 50+, 60+ en zelfs 70+ was. Is nu 78 en blaakt van gezondheid.
2. Martina Navratilova; toptennister, was jarenlang topsporter op een vegetarisch dieet, speelde nog toptennis toen ze 40+ was en won zelfs een US Open Dubbel 6 weken voordat ze 50 werd.
3. Scott Jurek; lange afstandloper (165 mijl in 24 uur!) op een puur veganistisch dieet. In zijn boek Eet en Ren ontkracht hij alle clichés over voeding, vooral die rondom dierlijke eiwitten.
4. Voor meer inspiratie en informatie bekijk de site van de No Meat Athletes, vol met tips voor vega-sporters.

Wil je je voedingspatroon eens onder de loep nemen en verbeteren? Lees dan mijn boek Het Energieke Vrouwen VoedingsKompas! . Eet je regelmatig vlees en vis, gebruik je zuivel, kaas én eieren en voel je je niet helemaal top? Vervang dan je dierlijk eiwitten regelmatig eens door plantaardige eiwitten en kijk wat het met je doet. En zou je méér willen bewegen maar kan je jezelf er maar niet toe zetten? Weet dan dat ratten in een laboratorium op een plantaardig dieet uit vrije wil het dubbele aantal kilometers rennen in hun molentjes als ratten op een dieet met dierlijke eiwitten. Puur voor de lol. Het is maar dat je het weet! (Lees The China Study!)

Als je dit artikel waardevol vindt voor je gezondheid en vitaliteit help dan mee dit te verspreiden door het te delen met andere vrouwen. Dit kan door middel van de social media knoppen. Ik vind het ook altijd fijn als je een reactie achterlaat.

Bronnen

1 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17101944