Vroeg in de overgang? Informeer jezelf goed!
Steeds meer vrouwen komen al rond hun 40ste in de overgang. Dikwijls ervaren ze daardoor ernstige klachten waaronder slecht slapen. Juiste voeding, voldoende ontspannen en bewegen is soms onvoldoende. Ik stuur ze dan graag door naar Barbara Havenith, die hieronder in een gastblog vertelt wat hormoontherapie dan mogelijk kan betekenen voor je.
Op je 35ste al in de overgang?
Deze week kwam een 41-jarige vrouw op mijn spreekuur die van de huisarts te horen had gekregen dat ze moest stoppen met hormoontherapie. Ze was op haar 35ste in de overgang gekomen en na een hels jaar met veel klachten, zowel lichamelijke als psychische, was ze bij een gynaecoloog terecht gekomen die haar hormoontherapie had voorgeschreven. Ze kwam van de hel in de hemel terecht, maar de vijf jaar dat hormonen veilig – dat wil zeggen zonder verhoogd risico op borstkanker – gebruikt kunnen worden waren voorbij, volgens de huisarts. En nu had ze weer veel klachten.
Ze had zich goed ingelezen over alle mogelijke alternatieve behandelingen, zelf is ze complementair therapeut, maar de combinatie van gezonde voeding, een zeer sportieve leefstijl, homeopathie en fytotherapie gaf onvoldoende verbetering. Ze had wel 10 keer per dag een opvlieger, ze werd er ’s nachts geregeld wakker van, sliep met een ventilator en een kan koud water naast haar bed en de voeten buitenboord. Maar eenmaal wakker kon ze moeilijk weer in slaap komen. En al die gebroken nachten maakten het heel zwaar om haar taken als moeder, partner en therapeut goed te vervullen. Goede raad was duur. Ze wilde zich graag weer zo gezond voelen als tijdens de hormoontherapie, maar ze wilde uiteraard liever geen borstkanker.
Wel of geen hormonen. Wat is wijsheid?
Aan dit probleem zitten veel aspecten. Hoeveel soelaas kun je verwachten van complementaire therapieën? Hoe gevaarlijk is hormoontherapie, zitten er alleen nadelen aan? Zijn er ook voordelen? Maakt het voor al deze aspecten uit of jonger dan 45 bent of ouder dan 55?
Er zijn hele boeken volgeschreven over deze vragen, dat zal ik in deze blog niet proberen samen te vatten. Er zijn veel onderzoeken gedaan naar complementaire middelen zoals kruiden en homeopathie. Daar komt helaas zelden uit naar voren dat deze middelen veel beter helpen dan een placebo. In deze onderzoeken wordt er echter meestal alleen gekeken naar het effect op opvliegers en deze onderzoeken duren zelden langer dan 3 maanden. Er zijn geen onderzoeken gedaan naar een gecombineerde inzet van leefstijlveranderingen, gezonde voeding en complementaire therapie.
Leidt alle hormoontherapie tot een hoger risico op borstkanker?
Dat langdurige hormoontherapie ná de overgang leidt tot een hogere kans dat borstkanker ontdekt wordt, is inmiddels wel genoegzaam aangetoond in diverse grote wetenschappelijke onderzoeken. Lees voor langdurig, langer dan vijf jaar. Deze onderzoeken gingen over grote groepen vrouwen die ouder waren dan 51, de gemiddelde overgangsleeftijd.
Als een groep van 1000 vrouwen gedurende 25 jaar gevolgd wordt, tussen hun 50ste en 75ste, dan krijgen in die groep 77 vrouwen borstkanker. Als die hele groep van 1000 vrouwen vijf jaar lang hormoontherapie gebruikt, dan krijgen in die 25 jaar 79 vrouwen borstkanker. In de grootste studie met de meeste impact, de Women’s Health Initiative (WHI) studie uit 2001, zijn deze getallen die al bekend zijn sinds 1996, bevestigd. De vrouwen in de WHI-studie waren aan het begin van dit onderzoek zelfs gemiddeld 63 jaar.
Er is hormoontherapie en er is hormoontherapie
Bedenk verder dat het onlogisch is dat borstkanker wordt veroorzaakt door hormonen. In dat geval zouden namelijk àlle vrouwen borstkanker krijgen. Wel is het zo dat borstkankercellen veel sneller kunnen groeien onder invloed van vrouwelijke hormonen. In de WHI studie werd gebruik gemaakt van een oestrogeen uit de urine van drachtige merries, paarden-oestrogeen dus en van een progestativum (synthetisch progestageen; stof met eigenschappen die lijken op natuurlijk progesteron). De uitkomsten van deze studie, namelijk een hogere kans op borstkanker na 5 jaar gebruik bij vrouwen van gemiddeld 63 jaar, gelden dan ook alleen maar voor deze combinatie van hormonen: een oestrogeen en een progestativum. De kans op borstkanker bleek zelfs iets lager dan gemiddeld bij de vrouwen die alleen het oestrogeen hadden gebruikt, wat verklaard kon worden uit het feit dat zij geen baarmoeder meer hadden.
Er zijn nog veel vragen niet beantwoord
Wat niet bekend is, is of de keuze voor de soort hormooncombinatie (synthetisch of bio-identiek) van belang is voor de kans op borstkanker. Daar is geen vergelijkend onderzoek naar gedaan en een dergelijk onderzoek zal ook niet gedaan worden. Geen enkele medisch-ethische commissie zal toestemming geven voor een nieuw grootschalig onderzoek naar hormoontherapie, nu bekend is dat deze therapie een verhoogde kans op borstkanker geeft. Zelfs al zou die toestemming er wel komen, dan zouden er geen financiers te vinden zijn voor zo’n onderzoek. Op natuurlijk progesteron is namelijk geen patent aan te vragen, het middel is daarom vrij goedkoop en een farmaceutische fabriek kan er niet genoeg geld aan verdienen om er een duur onderzoek mee te kunnen financieren. We weten daarom niet zeker of natuurlijk progesteron veiliger is dan synthetisch progesteron als we het hebben over hormoontherapie en de kans op borstkanker. We weten ook niet of een progestativum dat heel veel lijkt op het natuurlijke progesteron gunstigere effecten heeft op lange termijn. Het is misschien wel aannemelijk, maar de aanname is niet met wetenschappelijk onderzoek gestaafd.
De kans op borstkanker kun je zelf beïnvloeden
Borstkanker is een gevreesde ziekte, in Nederland krijgt één op de negen vrouwen ermee te maken, één op de dertig vrouwen overlijdt aan borstkanker. Dat zijn heel veel vrouwen en in West-Europa en in de VS is de kans om borstkanker te krijgen het hoogst in de wereld. Voor een belangrijk deel is borstkanker waarschijnlijk een leefstijlziekte. Let wel, dit betekent niet dat het je eigen schuld is, als je door borstkanker wordt getroffen. Bekend is echter, dat de kans op borstkanker minder wordt naarmate je meer sport. Dat een mediterraan dieet beschermt tegen borstkanker, net als langdurig borstvoeding geven. Dat insulineresistentie gepaard gaat met een hogere kans op borstkanker, laat kinderen krijgen ook, evenals overgewicht en meer dan twee glazen alcohol per dag drinken. Japanse vrouwen hebben een vijf keer lagere kans op borstkanker dan Amerikaanse leeftijdgenoten. Als deze Japanse vrouwen naar de VS emigreren houden ze hun Japanse voedingspatroon veelal aan, en blijft hun kans op borstkanker gelijk aan die van leeftijdgenoten in Japan. Hun dochters, die vaak volledig integreren in de Amerikaanse maatschappij en er een Amerikaans voedingspatroon op na gaan houden, blijken een even grote kans op borstkanker te hebben als hun Amerikaanse leeftijdgenoten.
Vroeg in de overgang kan leiden tot chronische ziektes
Even terug nu naar de 41-jarige vrouw met overgangsklachten. Slechts 1% van alle vrouwen komt voor haar veertigste in de overgang. Over deze groep is bekend dat zij een veel grotere kans hebben op hart- en vaatziekten, op (vroegtijdige) dementie en op osteoporose. Daar staat een veel lagere kans op borstkanker tegenover. Maar de uitkomst van de optelsom is toch dat vrouwen die vroeg in de overgang komen meer kans hebben op chronische ziekten en gemiddeld vroeger overlijden dan vrouwen die op de gemiddelde leeftijd – tussen 46 en 56 jaar – in de overgang komen.
Hormoontherapie kan bescherming bieden
Ook is bekend dat wanneer deze vrouwen hormoontherapie krijgen tot de gemiddelde overgangsleeftijd van vijftig, zij veel minder kans hebben op het oplopen van deze chronische ziekten en een even grote kans op borstkanker hebben als leeftijdgenoten die nog niet in de overgang zijn. We weten niet – om de eenvoudige reden dat het nooit onderzocht is – of een supergezonde voeding en sportieve leefstijl even goed of beter beschermt tegen de kans dat deze chronische ziekten optreden als het gebruik van hormoontherapie. Of dat de combinatie van een gezonde leefstijl en voeding mét hormoontherapie nog beter is. Soms moet je daarom afgaan op gezond verstand.
Informeer jezelf goed, de keus is aan jou
Als je vroeg, dat wil zeggen vóór je veertigste levensjaar, in de overgang gekomen bent en je hebt veel klachten, ondanks een gezonde leefstijl en complementaire geneeswijzen, dan is het gebruik van hormoontherapie vooral een voordeel. Tot een leeftijd van vijftig, wellicht zelfs zestig jaar zou hormoontherapie een optie kunnen zijn. In maart van dit jaar verscheen een belangrijke consensusverklaring van alle wetenschappelijke menopauze-organisaties in de wereld. Op grond van het wetenschappelijke onderzoek van de afgelopen 30 jaar wordt gesteld dat hormoontherapie voor alle vrouwen tot hun 60ste jaar veel meer voordelen biedt dan nadelen en dat de kans op vervelende bijwerkingen op korte en lange termijn klein is. Welke vorm van hormoontherapie dan de meest gunstige is, zou nog onderzocht moeten worden, maar de haken en ogen die daaraan vast zitten zijn hierboven geschetst.
Mijn motto: laat je als je jong in de overgang gekomen bent geen schuldgevoel aanpraten als je hormonen nodig hebt om je een heel mens te voelen en laat je adviseren door iemand die genuanceerd voorlichting kan geven en de tijd ervoor neemt om dat te doen. Wil je meer hierover lezen, lees dan het boek De Kracht van vrouwelijke hormonen van Prof. Dr. Sylvie Demers.
Als je dit artikel waardevol vindt voor je gezondheid en vitaliteit help dan mee dit te verspreiden door het te delen met andere vrouwen. Dit kan door middel van de social media knoppen. Ik vind het ook altijd fijn als je een reactie achterlaat.