Bottenbouillon; goed voor zo'n beetje alles in je lichaam waaronder pijnlijke gewrichten

Eva Snijders

Het gold heel lang als belangrijk bestanddeel van het menselijk dieet: bottenbouillon. Maar er zijn tegenwoordig nog maar weinig mensen die het nog zelf maken. Het is in de vergetelheid geraakt, teveel gedoe of een gevalletje te-ver-van-mijn-bed-show. En waarom zou je het eigenlijk nog zelf maken? De supermarkt puilt tegenwoordig uit in soepvariaties toch? Helaas kunnen kant- en klare soepjes bij absoluut niet tippen aan zelfgemaakte bouillon.

Ik ben benieuwd wanneer jij een flinke hoeveelheid in jouw keuken gaat maken en daarna regelmatig geniet van zo’n heerlijke dampende mok. Lekker en ontzettend gezond! Over de voordelen van dit krachtvoer (want dat is het) lees je meer in dit artikel. Met helemaal onderaan mijn gouden tip! 

Waar kwam oma mee aanzetten als er iemand flink ziek was? Bottenbouillon is krachtvoer!

Wat is het?

Bottenbouillon is een doorzichtige, heldere vorm van soep en wordt gemaakt van jawel, botten. Meestal zijn dit de botjes van kip, maar ook andere dieren (rund, lam) kunnen er voor worden gebruikt. Wie geen vlees eet, maar wel vis, kan een bouillon trekken van visgraten. Dit gaat zelfs sneller dan van botten, waarbij de graatjes vrij snel helemaal oplossen in de bouillon.

Het maken van bottenbouillon heeft wel wat tijd nodig.  Een pan staat al gauw 3 uur op, maar dit kan oplopen tot wel 3 dagen! Daarover straks meer.

Dat we vroeger de moeite namen om zoveel tijd in een soepje te steken, -alhoewel het fornuis veruit het meeste werk doet-, dan moet dat wel betekenen dat er iets gezonds achter schuilgaat. Naast dat het gewoon ontzettend lekker is natuurlijk. Want dat is het. 

Inderdaad, van groenten kan je geen bottenbouillon trekken

Blije darmen door gelatine

Het grote gezondheidsvoordeel van bottenbouillon vinden we vooral terug in de darmen. En misschien weet je al wel dat gezonde darmen aan de voet staan van een goede gezondheid. Steeds meer wetenschappers zien een sterk verband tussen allerlei Westerse chronische ziekten en onze darmgezondheid. 

Ongezonde darmen, en daarmee een darmflora die niet op orde is, kunnen voor veel klachten zorgen. Van vermoeidheid tot obstipatie en van depressies tot eczeem. En erger. Het stofje wat verantwoordelijk is voor blije darmen in bottenbouillon is gelatine. En dan specifiek glutamine, een aminozuur waar gelatine uit bestaat. 

Dat zit zo. In zowel botten, merg als bindweefsel zit veel collageen. Tijdens de prutteluurtjes op het fornuis wordt deze stof omgezet in gelatine. Dit herken je aan de geleiachtige structuur wanneer de soep is afgekoeld.

Gelatine komt voor in stijfsel in snoepjes en (kwark)gebak. Je vindt de blaadjes kant- en klaar in supermarkten. Toch kan je deze gelatine niet vergelijken met de natuurlijke gelatine in bottenbouillon. Gelatine heeft namelijk de bijzondere eigenschap dat het de darmwand kan verstevigen en zelfs helen.

Het grote gezondheidsvoordeel van bottenbouillon vinden we vooral terug in de darmen: het kan onze darmwand verstevigen en zelfs helen

Een gezonde darmwand is belangrijk om ongewenste indringers (virussen, bacteriën, niet volledige verteerde voeding) geen kans te geven om vanuit de darm het lichaam binnen te dringen. 

Je hebt misschien al eens gehoord van een lekke darm, een leaky gut. Bij deze aandoening is de slijmvormige laag waar de binnenkant van de darm uit bestaat, niet meer intact. Gelatine heeft de gunstige eigenschap om deze slijmlaag gezond te houden. Mensen met het prikkelbare darmsyndroom hebben ook veel baat bij deze stof. Het brengt de darmen tot rust.

Daarnaast heeft gelatine de eigenschap om spiermassa op te bouwen en te onderhouden en is het een belangrijke bouwstof voor neurotransmitters. Dit zijn stofjes die bepalend zijn voor je humeur, gedrag en algemeen welbevinden.

Gelatine houdt het darmslijmvlies gezond. Mensen met PDS kunnen hier veel baat bij hebben. 


Allemaal helende stofjes

Gelatine is rijk aan een aantal aminozuren zoals glutamine, proline en glycine.

Glutamine
Het aminozuur glutamine, wat in gelatine zit, heeft zelfs de bijzondere eigenschap om een reeds beschadigde darmwand te helen en draagt daarin bij aan het herstellen van een lekke darm. (1)

Proline en glycine
Deze aminozuren stellen het lichaam in staat om het eigen bindweefsel te versterken en kraakbeen te herstellen. Dit zorgt voor soepelheid en sneller herstel bij blessures. Glycine bevordert daarnaast de nachtrust.  Het schijnt dat de stof een bijzondere rol speelt in het verlagen van de lichaamstemperatuur rond bedtijd en daarmee een signaal afgeeft dat het tijd is om te slapen. Glycine heeft ook een sterke ontstekingsremmende functie, wat tal van voordelen geeft! (2)

Bomvol voedingstoffen waaronder goed opneembaar calcium 

Een mineraal waarvan je misschien wel kunt raden dat deze in bottenbouillon aanwezig is, is calcium. Immers, botten bestaan hier voor een groot gedeelte uit. Het is zelfs zo dat alle mineralen die aanwezig zijn in de botten van dieren ook onze botten gezond en sterk kunnen houden.

Naast calcium is dat magnesium, fosfor, silicium, zwavel en een heel arsenaal aan sporenmineralen. Met als bijkomend voordeel dat al die voedingsstoffen heel makkelijk door het lichaam worden opgenomen. In tegenstelling tot calcium uit melk bijvoorbeeld. Als deze voedingsstoffen zijn ook belangrijk voor sterke nagels en haar.

Bottenbouillon zit bomvol voedingsstoffen voor.…gezonde botten!

Elk deel zijn eigen voordeeltje

Het maakt wel uit met welke dierlijke resten je de bouillon maakt, in hoeverre je bepaalde voedingstoffen binnen krijgt. Botten zijn zeer rijk aan bovenstaande mineralen. Merg (de rode binnenkant van het bot) bestaat daarnaast uit vitamine A, K2, selenium, ijzer, zink en mangaan. Dat is een van de redenen waarom het belangrijk is bottenbouillon lang op te zetten. Op deze manier komen ook deze voedingsstoffen vrij.

Dan hebben we ook nog het bindweefsel. In botten komt dit voor als botweefsel. Ook in het vlees zelf zit bindweefsel. Er mag dus zeker (rest)vlees mee de pan in. In bindweefsel zit de grootste hoeveelheid glucosamine en chrondroitine. Dat zijn twee heel interessante stoffen die ik hieronder even uitlicht.

Glucosamine en chrondroïtine

Dit zijn natuurlijke bouwstoffen in het lichaam die helpen bij de opbouw- en in stand houding van het kraakbeen. Uit onderzoek blijkt dat het kan helpen onze bindweefsels sterk te houden en de gewrichten soepel. Hiermee kan het heel effectief in worden gezet bij de behandeling en verlichting van gewrichtspijnen en artrose. (3) Vaak zie je deze stoffen in (dure) supplementen, maar ze zijn dus ook in grote getale aanwezig in bottenbouillon.

Bottenbouillon kan onder andere ingezet worden bij de verlichting van gewrichtspijn.

Algehele malaise

Je hebt al heel wat gezondheidsvoordelen gelezen over het nuttigen van bottenbouillon. Eigenlijk is de bekendste nog niet aan bod gekomen: bouillon tegen verkoudheid en een flinke griep. Misschien kreeg jij vroeger ook wel een lekker kippensoepje als je je niet lekker voelde? 

De vele aminozuren die aanwezig zijn in kippenbouillon zorgen voor een boost van het immuunsysteem. Vooral de relatie tussen kippensoep en kwijtraken van virusinfecties is bekend (4) Wist je dat tijdens het koken van de kippenbotten o.a. het aminozuur cysteïne vrijkomt? Dit heeft een vergelijkbare werking met een medicijn tegen bronchitis.


Lood in bouillon?

Bouillon is niet iets om dag in dag uit, het hele jaar door te drinken. Maar als we eerlijk zijn geldt dit voor geen enkel voedingsmiddel. Overdaad schaadt en ‘niets is gif en alles is gif, de dosis bepaalt’. Wanneer je veel bottenbouillon drinkt, dan kan het zijn dat je teveel lood binnenkrijgt. Lood (een zwaar metaal) kan opgeslagen worden in botten van dieren wanneer zij hier teveel van binnen krijgen. 

Voornamelijk dieren die geen biologische voeding krijgen blijken meer lood in de botten te hebben. Niet biologisch voer bevat namelijk tot wel 48% meer lood dan biologische voer. Uit een uitgebreide studie van 2017 werd geconcludeerd dat de loodniveaus van zelfgemaakte bouillon laag waren en het risico op overschrijding minimaal was bij regelmatig gebruik. (5) Maar andere onderzoeken spreken dit weer tegen. 

Voor alle zekerheid: maak dus alleen bottenbouillon van het beste (grasgevoerde) vlees en botten die je kunt krijgen en drink het niet dag in, dag uit. Lees hieronder nog meer tips die je kunt toepassen.

De top 10-tips

  • Gebruik altijd biologisch vlees en botten. Wil je botten van dieren die van nature in weides grazen (schapen, koeien), vraag dan na of ze dit daadwerkelijk hebben gedaan. Dit materiaal bevat meer voedingsstoffen en minder (lichaamsonvriendelijke) stoffen die je liever niet in je bouillon hebt.
  • Over het algemeen heeft bouillon van rund en schaap de meeste tijd nodig om te trekken, minimaal 12 uur tot maximaal 72 uur. 6 tot 8 uur is meestal voldoende voor kip. Visbouillon gaat het snelst en is vaak in 2 tot 3 uur klaar.
  • Resten van vis (graten, koppen etc.) krijg je vaak voor een prikkie mee bij de viswinkel of op de markt.
  • Om optimaal te profiteren van het scala aan voedingsstoffen maak je bouillon dus het liefst met verschillende delen van het dier. Dus zowel botten (schenkel, mergpijp) als het vlees. Je kunt zelfs kop en poten toevoegen. Voor visbouillon kan je naast de graten ook de koppen laten trekken. De botten met kraakbeen geven de meeste gelatine af. Soepkippen -wat oudere kippen die niet meer geschikt zijn voor de vleesindustrie- zijn speciaal bedoeld om soep en bouillon van te maken.
  • Je hoeft niet apart botten te kopen (alhoewel ze vaak spotgoedkoop zijn), maar je kunt ook resten van het avondeten (van een bereide kip bijvoorbeeld) gebruiken om bouillon van te trekken.
  • Azijn versnelt het garingsproces en zorgt ervoor dat mineralen makkelijker uit de botten worden onttrokken.
  • Kant- en klare bottenbouillon kom je tegenwoordig steeds vaker tegen. Het nadeel hiervan is dat het vaak erg zout is en soms ingrediënten bevat die niet nodig zijn. Denk aan smaakversterkers: ook gistextract en aroma’s kunnen hier onder vallen. Lees de etiketten! Ook het gehalte aan voedingsstoffen ligt in zelfgemaakte bottenbouillon doorgaans hoger dan in winkelversie. 
  • Bouillon kan je heel goed invriezen. Er gaan geen voedingsstoffen verloren.
  • Je kunt bouillon ook gebruiken als basis voor sauzen en andere soepen.
  • Een gouden tip: ben je van plan dit vaker te maken investeer dan in een crockpot ofwel een slowcooker.  Leg 's morgens je kippenpootjes in de pan, ga lekker de deur uit, en 's avonds heb je je zelfgetrokken kippenbouillon. Meer weten over zo'n pan, klik dan hier.

Als je dit artikel waardevol vindt voor je gezondheid en vitaliteit help dan mee dit te verspreiden door het te delen met andere vrouwen. Dit kan door middel van de social media knoppen. Ik vind het ook altijd fijn als je een reactie achterlaat.

Bronnen

  1. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20613941/
  2. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12589194/
  3. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15846645/
  4. Rennard B., et al., “Chicken soup inhibits neutrophil chemotaxis in vitro”, Chest, 2000
  5. https://foodandnutritionresearch.net/index.php/fnr/article/view/1245